فرونشست، تهدیدی جدی برای مسجد تاریخی مشیر شیراز
در میان جاذبههای فرهنگی، تاریخی و مذهبی شیراز، مسجد مشیر یکی از آثار برجستهای است که با معماری زیبا و کاشیکاریهای هنرمندانهاش، مورد توجه گردشگران داخلی و خارجی قرار دارد. اما اخیراً تصاویری در فضای مجازی منتشر شده که ترکهای قابلتوجهی در دیوارها، تاق شبستان و سردر این مسجد تاریخی را نشان میدهد. این موضوع نگرانیهایی را درباره وضعیت استحکام بنا ایجاد کرده و بسیاری از علاقهمندان به میراث فرهنگی را نگران کرده است.
علت اصلی آسیبهای مسجد مشیر چیست؟
کارشناسان علت اصلی این ترکها را فرونشست زمین در بافت تاریخی شیراز میدانند. این پدیده که در سالهای اخیر شدت گرفته، باعث ایجاد ترکهای قابلتوجه در بناهای قدیمی شده است. مسجد مشیر که در محله سنگ سیاه قرار دارد، یکی از بناهایی است که تحت تأثیر این فرونشست دچار آسیب شده است. ضخامت بالای دیوارهای این مسجد که در برخی نقاط به ۱.۵ متر میرسد، باعث شده ترکها بیشتر نمایان شوند.
واکنش مسئولان به ادعاهای مطرحشده
پس از انتشار تصاویر و گزارشهایی مبنی بر تخریب مسجد مشیر، برخی رسانهها مرمتهای غیراصولی را عامل اصلی آسیبهای وارده عنوان کردند. اما محمدرضا اسفندی، مسئول اماکن تاریخی اداره اوقاف فارس، این ادعا را رد کرده و تأکید کرده است که هیچ مرمت غیرکارشناسی در این بنا انجام نشده است. به گفته وی، تمام اقدامات مرمتی با نظارت مستقیم میراث فرهنگی انجام شده و این نهاد در تمامی مراحل دخیل بوده است.
برنامههای مرمتی برای جلوگیری از آسیبهای بیشتر
به گفته ثابت اقلیدی، مدیرکل میراث فرهنگی فارس، مطالعات دقیقی برای اجرای یک طرح مرمتی جامع در حال انجام است. در حال حاضر، کارشناسان در حال بررسی وضعیت بنا هستند و تا یک ماه آینده، پیمانکار اجرای این پروژه مشخص خواهد شد. در گام اول، ۳۰ میلیارد ریال اعتبار برای انجام مرمتهای اضطراری اختصاص یافته است. پس از اجرای این مرحله، برنامههای بعدی برای استحکامبخشی و احیای مسجد مشیر آغاز خواهد شد.
احیای مسجد مشیر و توسعه گردشگری
یکی از اهداف اصلی پس از مرمت و استحکامبخشی این بنای تاریخی، فعال کردن ظرفیتهای گردشگری آن است. قرار است اداره اوقاف و امور خیریه با همکاری میراث فرهنگی، برنامههایی برای استفاده بهتر از این مسجد در راستای گردشگری مذهبی و تاریخی اجرا کند. افزایش بازدید گردشگران از این مسجد میتواند به حفظ و نگهداری بهتر آن کمک کرده و مانع از آسیبهای بیشتر شود.
چرا مسجد مشیر اهمیت زیادی دارد؟
مسجد مشیر یکی از آثار بهجامانده از دوران قاجار است که در سال ۱۲۳۶ شمسی به دستور ابوالحسن خان مشیرالملک ساخته شد. این مسجد که در فهرست میراث ملی ایران نیز ثبت شده، علاوه بر ارزش تاریخی خود، دارای کاشیکاریهای منحصربهفرد و معماری چشمنوازی است که آن را به یکی از جاذبههای مهم شیراز تبدیل کرده است. همچنین، نزدیکی این مسجد به حرم شاهچراغ (ع) و دیگر بناهای تاریخی مانند مسجد وکیل و مسجد نصیرالملک، آن را به مقصدی محبوب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدیل کرده است.
لزوم نظارت دقیق بر روند مرمت بناهای تاریخی
حفظ بناهای تاریخی نیازمند یک نظارت دقیق و مستمر است. هرگونه عملیات مرمتی باید بر اساس مطالعات کارشناسی انجام شود تا از آسیبهای ناخواسته جلوگیری شود. در سالهای اخیر، برخی پروژههای مرمتی در کشور به دلیل عدم رعایت اصول علمی منجر به تخریب بیشتر آثار شدهاند. بنابراین، در مورد مسجد مشیر نیز باید اطمینان حاصل شود که تمامی مداخلات تحت نظر متخصصان میراث فرهنگی و با استفاده از مصالح مناسب انجام میشود.
تأثیر فرونشست بر بافت تاریخی شیراز
فرونشست زمین تنها مسجد مشیر را تهدید نمیکند، بلکه بسیاری از بناهای تاریخی شیراز تحت تأثیر این پدیده قرار دارند. عواملی همچون برداشت بیرویه آبهای زیرزمینی، فرسودگی شبکههای فاضلاب و ساختوسازهای غیراصولی از دلایل اصلی این فرونشست هستند. برای جلوگیری از تخریب بیشتر، لازم است راهکارهای پایدار و علمی برای کنترل این پدیده و تقویت استحکام بناهای تاریخی اجرا شود.
نقش مردم در حفظ میراث فرهنگی
یکی از عوامل مهم در حفاظت از آثار تاریخی، آگاهی و مشارکت مردم است. گردشگران و شهروندان شیرازی باید بدانند که حفظ این بناها نیازمند رعایت برخی نکات است، از جمله پرهیز از آسیب زدن به بنا، همکاری با نهادهای مسئول و اطلاعرسانی درباره مشکلات موجود. توجه به این موضوع میتواند در کنار اقدامات مرمتی، نقش مؤثری در جلوگیری از تخریب بیشتر این مسجد تاریخی داشته باشد.
ضرورت افزایش اعتبارات برای حفظ بناهای تاریخی
یکی از دغدغههای اصلی در زمینه حفظ آثار تاریخی، کمبود بودجه است. هرچند ۳۰ میلیارد ریال برای مرمت اضطراری مسجد مشیر تخصیص داده شده، اما با توجه به هزینههای بالای مرمت و استحکامبخشی بناهای تاریخی، این رقم ممکن است کافی نباشد. اختصاص اعتبارات بیشتر از سوی دولت و همچنین جذب سرمایهگذاری بخش خصوصی میتواند کمک کند تا این بناها با کیفیت بهتری حفظ و احیا شوند.
مسجد مشیر، میراثی ارزشمند برای آینده
حفظ مسجد مشیر فقط به گذشته و تاریخ مربوط نمیشود، بلکه یک سرمایه فرهنگی برای آینده نیز محسوب میشود. این مسجد نه تنها یک بنای مذهبی است، بلکه میتواند مرکزی برای معرفی هنر معماری، گردشگری مذهبی و آموزش فرهنگ تاریخی باشد. توجه به این جنبهها میتواند باعث شود که این مسجد، همچنان یکی از نقاط مهم گردشگری در شیراز باقی بماند.
لزوم برنامهریزی برای جلوگیری از تخریب بیشتر
با توجه به شرایط فعلی، ضروری است که یک برنامه جامع و بلندمدت برای حفاظت از مسجد مشیر و دیگر بناهای تاریخی شیراز تدوین شود. این برنامه باید شامل بررسی دقیق فرونشست، اجرای طرحهای مقاومسازی، تأمین اعتبارات لازم و افزایش آگاهی عمومی باشد. با چنین رویکردی میتوان از بروز خسارتهای جبرانناپذیر جلوگیری کرد و این میراث ارزشمند را برای نسلهای آینده حفظ نمود.
جمعبندی
فرونشست زمین در بافت تاریخی شیراز، تهدیدی جدی برای بناهای ارزشمند این شهر محسوب میشود و مسجد مشیر یکی از مهمترین آثاری است که تحت تأثیر این پدیده قرار گرفته است. با این حال، مرمتهای اصولی، برنامههای حفاظتی و توسعه گردشگری میتوانند نقش مهمی در حفظ این بنای ارزشمند ایفا کنند. با توجه به تأکید مسئولان بر نظارت دقیق بر فرآیندهای مرمتی، امید است که این مسجد تاریخی با کمترین آسیب ممکن، برای نسلهای آینده حفظ شود.