اختصاص بودجه ۵۰ میلیاردی برای نجات دومین بنای خشتی ایران | ارگ بلقیس زیر سایه فراموشی یا احیا؟
در دل دشت‌های خشک و تاریخی خراسان شمالی، جایی در نزدیکی اسفراین، ارگی خاموش اما باشکوه قرار دارد؛ ارگ بلقیس، دومین بنای خشتی و گلی ایران پس از ارگ بم. بنایی که در دل خاک، قرن‌ها خاطرات و تمدن ایرانی را در خود پنهان کرده و حالا بار دیگر با تخصیص بودجه‌ای ۵۰ میلیارد ریالی، در صدر اخبار میراث فرهنگی کشور قرار گرفته است.
اما آیا این بودجه برای احیای چنین بنای عظیمی کافی است؟ آیا مسئولان فرهنگی و گردشگری کشور در برابر میراث بی‌نظیر ملی مسئولیت‌پذیر خواهند بود؟ این مقاله، نگاهی تحلیلی و خبری به وضعیت کنونی ارگ بلقیس دارد.
🏗️ تخصیص ۵۰ میلیارد ریال برای مرمت ارگ تاریخی بلقیس
🔍 جزئیات بودجه جدید
حسین رحمانی، مدیر پایگاه شهر تاریخی بلقیس، اعلام کرده است که از مجموع پیشنهادی ۵۰۰ میلیارد ریال بودجه، تنها ۵۰ میلیارد ریال آن برای مرمت این ارگ تخصیص یافته است. رقمی که به گفته وی، تنها می‌تواند بخش کوچکی از این سازه عظیم را از گزند فرسایش و نابودی نجات دهد.
این در حالی است که در سال گذشته نیز مبلغی حدود ۴ میلیارد ریال از محل اعتبارات ملی برای مرمت دیواره غربی این بنا جذب شده بود.
🏰 ارگ بلقیس؛ دومین بنای خشتی ایران پس از ارگ بم
ارگ بلقیس، با قدمتی چندین هزار ساله، دومین بنای خشتی بزرگ ایران پس از ارگ بم در کرمان محسوب می‌شود. این ارگ عظیم با وسعتی حدود ۲۰۰ هکتار، نمادی از شکوه معماری خشتی در دوره‌های مختلف تاریخی ایران به شمار می‌رود.
📜 ثبت ملی و آغاز فعالیت‌های مطالعاتی
این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۴۹۷ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد و در سال ۱۳۸۸ به عنوان پایگاه میراث فرهنگی مصوب، فعالیت‌های مطالعاتی، مرمتی و کاوش‌های باستان‌شناسی آن آغاز گردید.
🧱 چرا ارگ بلقیس اهمیت دارد؟
🕰️ میراثی از هزاران سال پیش
بر اساس نتایج کاوش‌های باستان‌شناسی، قدمت این ارگ به دوره‌های پیش از اسلام می‌رسد. شهر تاریخی بلقیس، در واقع قلب تپنده‌ای از تاریخ و تمدن ایران‌زمین است که همچنان رازهای زیادی در دل خاک خود پنهان کرده است.
🔬 نه فصل کاوش اما وقفه‌ای از سال ۱۳۹۷
تا کنون ۹ فصل کاوش باستان‌شناسی در این منطقه انجام شده، اما متأسفانه از سال ۱۳۹۷ به دلیل کمبود اعتبار، این فعالیت‌ها متوقف شده‌اند. این وقفه، تهدیدی جدی برای شناسایی و مستندسازی دقیق ارزش‌های فرهنگی و تاریخی این منطقه محسوب می‌شود.
🔐 چالش‌های حفاظت از ارگ بلقیس
🧍♂️ کمبود نیروهای حفاظتی
رحمانی در گفت‌وگوی خود تأکید کرده است که حفاظت از این بنای گسترده نیازمند نیروی انسانی بیشتر است. در حال حاضر، کمبود نیروهای حفاظتی یکی از ضعف‌های جدی در نگهداری این ارگ تاریخی به شمار می‌رود.
📹 نیاز به نصب دوربین‌های امنیتی
وی همچنین از ضرورت نصب دوربین‌های نظارتی بیشتر در اطراف این بنای تاریخی سخن گفت تا از تعرض سوداگران گنج جلوگیری شود؛ مسئله‌ای که متأسفانه در بسیاری از مناطق باستانی ایران به یک چالش مزمن تبدیل شده است.
🏛️ آینده ارگ بلقیس؛ احیا یا فراموشی؟
سؤال اصلی اینجاست: آیا تخصیص ۵۰ میلیارد ریال می‌تواند آغاز راهی باشد برای بازگشت ارگ بلقیس به شکوه گذشته‌اش؟ یا این رقم تنها وصله‌ای موقت بر زخم‌های تاریخی آن است؟
پاسخ به این پرسش در گروی تصمیمات بلندمدت و استراتژیک در حوزه میراث فرهنگی کشور است. ارگ بلقیس نه‌تنها یک بنای تاریخی، بلکه یک نماد تمدنی است که می‌تواند موتور محرک توسعه گردشگری در خراسان شمالی باشد.
📊 جدول بودجه و مرمت ارگ بلقیس
| سال تخصیص | مبلغ تخصیص یافته (میلیارد ریال) | نوع مرمت | محل اعتبار |
|---|---|---|---|
| 1402 | 4 | دیواره غربی | اعتبارات ملی |
| 1404 | 50 | مرمت جزئی | پیشنهاد ۵۰۰ میلیاردی، تخصیص فعلی ۵۰ میلیارد |
🧳 ظرفیت گردشگری شهر تاریخی بلقیس
🌄 جاذبه‌ای فراتر از تاریخ
شهر بلقیس نه‌تنها برای باستان‌شناسان و تاریخ‌دوستان، بلکه برای گردشگران عادی نیز می‌تواند تجربه‌ای منحصربه‌فرد باشد. معماری خشتی، فضایی عرفانی، و طبیعت اطراف آن می‌تواند به منطقه‌ای نمونه برای گردشگری فرهنگی و تاریخی در شمال شرق ایران تبدیل شود.
💰 فرصت‌های اقتصادی برای اسفراین
شهرستان اسفراین با جمعیتی حدود ۱۲۰ هزار نفر و فاصله ۶۰ کیلومتری از مرکز استان بجنورد، ظرفیت بسیار بالایی برای رونق گردشگری دارد. فعال‌سازی کامل ظرفیت ارگ بلقیس می‌تواند به اشتغال‌زایی، توسعه صنایع دستی و رونق بازارهای محلی کمک شایانی کند.
📣 درخواست برای افزایش بودجه و توجه ملی
کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند برای مرمت کامل ارگ بلقیس، حداقل ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار نیاز است. همچنین ایجاد زیرساخت‌های لازم مانند مسیر دسترسی، مراکز بازدید، تابلوهای راهنما، و خدمات گردشگری نیز باید در اولویت قرار گیرد.
❓ سوالات متداول درباره ارگ بلقیس
🏯 ارگ بلقیس کجاست و چرا اهمیت دارد؟
ارگ بلقیس در شهرستان اسفراین در خراسان شمالی واقع شده و دومین بنای خشتی بزرگ ایران بعد از ارگ بم است. قدمت آن به دوره‌های پیش از اسلام برمی‌گردد و اهمیت زیادی در مطالعات باستان‌شناسی دارد.
💸 بودجه مرمت ارگ بلقیس چقدر است؟
در سال جاری ۵۰ میلیارد ریال برای مرمت این بنا تخصیص یافته است، در حالی که نیاز واقعی آن حداقل ۵۰۰ میلیارد ریال برآورد می‌شود.
🔐 چه چالش‌هایی در حفاظت از این ارگ وجود دارد؟
کمبود نیروی حفاظتی، نبود دوربین‌های نظارتی کافی، و توقف کاوش‌های باستان‌شناسی از مهم‌ترین چالش‌های فعلی هستند.
🧭 جمع‌بندی؛ راهی که باید ادامه یابد
ارگ بلقیس نه‌فقط یک بنای تاریخی، بلکه بخش مهمی از هویت فرهنگی و ملی ماست. تخصیص ۵۰ میلیارد ریال اگرچه گامی مثبت است، اما کافی نیست. این بنای ۲۰۰ هکتاری نیازمند نگاه ملی، برنامه‌ریزی استراتژیک و عزم جدی در سطح کشور است.
میراثی که امروز نادیده گرفته شود، فردا به دست فراموشی سپرده خواهد شد. حال زمان آن است که با همکاری وزارت میراث فرهنگی، استانداری خراسان شمالی و حمایت‌های عمومی، ارگ بلقیس را دوباره به جایگاه واقعی خود در تاریخ و فرهنگ ایران برگردانیم.
