🇮🇷✈️ سفر پزشکیان به عمان؛ تحکیم روابط با همسایه‌ای «محترم» و میانجی‌ای «قابل اعتماد»
در روزهای گذشته، نام عمان بیش از پیش در محافل سیاسی ایران شنیده می‌شود. دلیل این توجه، سفر اخیر رئیس مجلس شورای اسلامی، «مسعود پزشکیان» به کشور عمان و نقش برجسته این همسایه جنوبی ایران در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی است. اما چرا عمان تا این اندازه برای جمهوری اسلامی ایران مهم است؟ آیا این سفر صرفاً در چارچوب دیپلماسی پارلمانی انجام شده یا پیام‌هایی عمیق‌تر در بطن آن نهفته است؟
🏝️ عمان؛ همسایه‌ای آرام در دل منطقه‌ای پرآشوب
در منطقه‌ای که همواره تنش و رقابت میان کشورها موج می‌زند، عمان چهره‌ای متفاوت از خود به نمایش گذاشته است. برخلاف برخی کشورهای عربی که در دوره‌هایی علیه جمهوری اسلامی ایران موضع‌گیری کرده‌اند، عمان همواره رویکردی بی‌طرفانه، متعادل و حتی در مواردی حامی منافع ایران در پیش گرفته است.
روابط ایران و عمان سابقه‌ای دیرینه دارد و حتی پیش از انقلاب ۱۳۵۷ نیز روابط دیپلماتیک و سیاسی خوبی میان دو کشور برقرار بود. اما پس از انقلاب اسلامی، این روابط وارد مرحله‌ای جدید و استراتژیک‌تر شد. عمان از جمله نخستین کشورهای عربی بود که استقلال جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت و در سخت‌ترین سال‌ها، حتی زمان جنگ تحمیلی، روابطش را با تهران حفظ کرد.
🤝 نقش کلیدی عمان در میانجی‌گری‌های مهم تاریخی
🕊️ از جنگ ایران و عراق تا بحران گروگان‌گیری
در سال‌های اولیه پس از انقلاب، درحالی‌که بسیاری از کشورهای عربی و غربی از ایران فاصله گرفتند، عمان نه‌تنها روابط خود را حفظ کرد بلکه در برخی موارد به‌عنوان حامی و نماینده منافع ایران عمل کرد. یکی از اولین نشانه‌های حسن نیت عمان، سفر تاریخی «یوسف بن علوی»، وزیر خارجه وقت این کشور به تهران و دیدار با امام خمینی (ره) بود.
در جریان جنگ هشت‌ساله ایران و عراق نیز عمان سیاست بی‌طرفی خود را حفظ کرد و از خاکش برای اقدامات خصمانه علیه ایران استفاده نشد. بعدها، همین کشور یکی از عوامل تسهیل مذاکرات مخفیانه برای پایان دادن به جنگ بود.
🔄 میانجی‌گری میان ایران و آمریکا
در سال‌های اخیر، نقش عمان به‌عنوان واسطه‌گر میان ایران و آمریکا بسیار پررنگ‌تر شده است. از آزادی ملوانان انگلیسی گرفته تا تبادل زندانیان و مذاکرات هسته‌ای، همگی شاهدی بر اعتبار عمان نزد دو طرف ماجرا هستند.
رهبر انقلاب اسلامی در تیرماه ۱۳۹۴، از «سلطان قابوس» پادشاه فقید عمان به عنوان یکی از «محترمین منطقه» نام بردند که پیام مذاکره آمریکا را به ایران منتقل کرده بود. به گفته ایشان، با وجود بی‌اعتمادی شدید به آمریکا، به دلیل اصرار واسطه‌ای چون عمان، مذاکرات پذیرفته شد.
🛡️ عمان؛ حامی منافع ایران و متحدانش
🚫 همراهی نکردن با ائتلاف ضد یمن
یکی از مصادیق مهم استقلال سیاسی عمان، خودداری این کشور از پیوستن به ائتلاف نظامی عربستان علیه یمن در سال ۲۰۱۵ بود. عمان برخلاف همه اعضای شورای همکاری خلیج فارس، به عملیات «طوفان قاطعیت» نپیوست و این اقدام را بر خلاف منافع مردم یمن و ثبات منطقه دانست.
این موضع عمان برای ایران بسیار حائز اهمیت بود؛ چرا که انصارالله یمن یکی از متحدان منطقه‌ای ایران به شمار می‌رود. این رفتار، پیامی روشن داشت: عمان نه‌تنها منافع مستقیم ایران، بلکه منافع راهبردی و عمق استراتژیک جمهوری اسلامی را نیز محترم می‌شمارد.
🇵🇸 حمایت از آرمان فلسطین و عدم پذیرش «پیمان ابراهیم»
عمان از معدود کشورهای عربی است که به «پیمان ابراهیم» نپیوسته و حاضر به عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی نشده است. این کشور حتی پا را فراتر گذاشت و در سال گذشته، پارلمان عمان قانونی را تصویب کرد که هرگونه همکاری ورزشی، فرهنگی یا اقتصادی با رژیم صهیونیستی را ممنوع می‌سازد.
این تصمیم در شرایطی اتخاذ شد که بسیاری از کشورهای عربی به دنبال نزدیکی با اسرائیل بودند. رفتار عمان، هم‌راستا با سیاست اصولی جمهوری اسلامی در حمایت از فلسطین و مقابله با اشغالگری رژیم صهیونیستی تلقی می‌شود.
🧭 سیاست بی‌طرفی فعال؛ کلید محبوبیت عمان در منطقه
عمان سیاستی موسوم به «بی‌طرفی فعال» را دنبال می‌کند. یعنی درحالی‌که وارد درگیری‌ها و رقابت‌های منطقه‌ای نمی‌شود، از ایفای نقش سازنده و حل‌کننده منازعات هم شانه خالی نمی‌کند. این سیاست باعث شده مسقط به عنوان بازیگری مورد اعتماد در بحران‌های متعدد منطقه‌ای مطرح باشد؛ از گفت‌وگوهای ایران و عربستان گرفته تا مذاکرات هسته‌ای با غرب.
📌 دلایل اهمیت سفر پزشکیان به عمان
🏛️ دیپلماسی پارلمانی یا پیامی سیاسی؟
سفر مسعود پزشکیان به عنوان رئیس مجلس شورای اسلامی به عمان، تنها یک دیدار نمادین یا تشریفاتی نیست. این سفر در حالی انجام می‌شود که بار دیگر مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در حال شکل‌گیری است و مسقط بار دیگر نقش واسطه‌ای فعال به خود گرفته است.
حضور پزشکیان می‌تواند حامل پیام‌هایی برای طرف عمانی باشد و همچنین نشانه‌ای از توجه تهران به نقش استراتژیک عمان در تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی. ضمن اینکه تقویت دیپلماسی پارلمانی نیز می‌تواند مکمل دیپلماسی رسمی دولت باشد.
📊 جدول نقش‌های مهم عمان در روابط بین‌الملل
| 📅 سال | 📝 موضوع | 🌍 نقش عمان |
|---|---|---|
| ۱۳۵۸ | آغاز انقلاب ایران | نخستین کشور عربی که با ایران تعامل برقرار کرد |
| دهه ۶۰ | جنگ ایران و عراق | بی‌طرفی فعال، عدم همراهی با عراق |
| دهه ۸۰ | تبادل زندانیان و گروگان‌ها | میانجی قابل اعتماد میان ایران و غرب |
| ۱۳۹۴ | مذاکرات هسته‌ای | تسهیل‌کننده گفت‌وگوهای ایران و آمریکا |
| ۱۴۰۱ | ازسرگیری روابط ایران و عربستان | نقش فعال در عادی‌سازی روابط |
| ۱۴۰۲ | طوفان الاقصی | تصویب قانون تحریم رژیم صهیونیستی |
❓ سوالات متداول
چرا عمان برای ایران اهمیت استراتژیک دارد؟
به دلیل رویکرد بی‌طرفانه، سابقه میانجی‌گری موفق، حمایت از منافع ایران و متحدانش، و امتناع از پیوستن به سیاست‌های ضدایرانی کشورهای عربی و غربی.
آیا سفر پزشکیان به عمان تنها جنبه پارلمانی دارد؟
خیر. این سفر می‌تواند حامل پیام‌هایی سیاسی در ارتباط با پرونده‌های حساس مانند مذاکرات هسته‌ای نیز باشد.
آیا عمان به روند عادی‌سازی با اسرائیل پیوسته؟
خیر. عمان تاکنون به «پیمان ابراهیم» نپیوسته و حتی قوانین داخلی برای تحریم اسرائیل وضع کرده است.
📝 جمع‌بندی: عمان؛ همسایه‌ای فراتر از دیپلماسی
با نگاهی به سوابق روابط ایران و عمان، مشخص می‌شود که این کشور از سطح یک همسایه عادی فراتر رفته و به متحدی راهبردی و میانجی‌ای قابل اعتماد برای جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است. در منطقه‌ای که هر روز با بحران و ناآرامی مواجه است، وجود کشوری مثل عمان با سیاست بی‌طرفی فعال و حسن نیت نسبت به ایران، نعمتی استراتژیک است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
🔔 سفر اخیر رئیس مجلس به عمان نیز نشان می‌دهد که ایران همچنان برای توسعه این روابط ویژه، برنامه و اراده دارد.
