حفاظت مشارکتی؛ راهکاری موثر برای نجات حیات وحش در گچساران
شهرستان گچساران در جنوب استان کهگیلویه و بویراحمد دارای سه منطقه حفاظت‌شده با مساحتی بیش از ۵۳ هزار هکتار است که شامل کوه‌های «خامی» (بیش از ۲۶ هزار هکتار)، «سرخ» (۱۷ هزار هکتار) و «دیل» (۱۰ هزار هکتار) می‌شود. کبک، تیهو، کل و بز از گونه‌های ارزشمند حیات وحش این مناطق هستند.
کاهش منابع آب؛ چالشی جدی برای زیستگاه‌های حیات وحش
خشکسالی‌های پیاپی و کاهش بارندگی‌های امسال موجب شده تا منابع آبی گچساران با کاهش قابل توجهی مواجه شود. این وضعیت زندگی وحوش منطقه را تهدید می‌کند و تامین آب کافی در زیستگاه‌های حیات وحش اهمیت ویژه‌ای یافته است.
اگرچه اداره حفاظت محیط زیست گچساران با ایجاد آبشخور و انتقال آب به این مناطق تلاش‌هایی انجام داده، اما به دلیل وسعت زیاد مناطق حفاظت شده، ضرورت مشارکت‌های مردمی در این زمینه بیش از پیش احساس می‌شود.
نقش حیاتی جوامع محلی در تامین آب حیات وحش
جوامع محلی با ساخت یا حمل آب به آبشخورها می‌توانند نقش مهمی در حفظ این گنجینه‌های ارزشمند ایفا کنند. این مشارکت نه تنها به تامین آب بلکه به حفظ تعادل اکوسیستم و جلوگیری از مهاجرت حیوانات به حاشیه روستاها کمک می‌کند.
وضعیت بحرانی بارندگی و دمای هوا در گچساران
به گفته امید حسینی، رئیس اداره هواشناسی گچساران، میزان بارندگی در مرکز شهرستان یعنی دوگنبدان از ابتدای مهر ۱۴۰۳ تاکنون تنها ۱۵۸ میلی‌متر بوده که نسبت به مدت مشابه پارسال ۴۰۰ میلی‌متر کاهش یافته است. همچنین در اردیبهشت امسال دمای برخی مناطق گچساران به ۴۴ درجه سانتی‌گراد رسید که بیانگر گرمای شدید و خشکسالی بی‌سابقه است.
پیامدهای تشنگی حیات وحش و تهدیدات زیست‌محیطی
کارشناسان حفاظت محیط زیست هشدار می‌دهند که کمبود آب باعث نزدیک شدن حیوانات وحشی به مناطق مسکونی و روستاها می‌شود که این امر علاوه بر خطرات احتمالی برای انسان‌ها، زمینه‌ساز تعدی شکارچیان به زیستگاه‌ها نیز خواهد شد.
یک دوستدار حیات وحش در گچساران می‌گوید: «تشنگی حیوانات پیامدهای گسترده‌ای دارد از جمله مرگ و میر، تغییر زیستگاه‌ها و اختلال در چرخه غذایی که همه این‌ها خطر نابودی گونه‌های کمیاب را افزایش می‌دهد.»
مشکلات تامین آب و نیاز به توسعه آبشخورها
رئیس اداره حفاظت محیط زیست گچساران اعلام کرد که بیش از ۴۶ درصد قنات‌ها و چشمه‌های مناطق حفاظت شده خشک یا کم‌آب شده‌اند و تنها ۱۱ آبشخور فعال در این مناطق وجود دارد. برای تامین بهتر آب حیات وحش به ۱۵ آبشخور جدید نیاز است.
همچنین کمبود اعتبارات و تجهیزات مناسب برای انتقال و توزیع آب، بزرگ‌ترین چالش پیش روی این اداره است.
برنامه‌های محیط زیست برای حفظ حیات وحش
از برنامه‌های مهم اداره حفاظت محیط زیست گچساران در سال جاری می‌توان به بازسازی آبشخورها، احیای منابع ذخیره آب و استفاده از تراکتور سیار برای حمل روزانه دو هزار لیتر آب به این مناطق اشاره کرد. همچنین چشمه‌های مورد استفاده حیات وحش هر ماه لایه‌روبی می‌شوند تا کیفیت آب حفظ شود.
اهمیت مشارکت مردمی در حفاظت از حیات وحش
محمدامین حسینی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست گچساران، تاکید دارد که تشکل‌ها و جوامع محلی نقش اساسی در کمک به حیات وحش دارند. علاوه بر ساخت آبشخورها، حمل آب و مراقبت از این زیستگاه‌ها نیازمند مشارکت گسترده مردم است.
توصیه‌ها به ساکنان مناطق مجاور
از اهالی روستاهای مجاور مناطق حفاظت شده درخواست می‌شود که هنگام نزدیک شدن حیوانات وحشی به روستاها از اذیت و آزار آنها خودداری کنند تا حفظ این گونه‌های ارزشمند ممکن شود.
جمع‌بندی
شهرستان گچساران با داشتن بیش از ۵۳ هزار هکتار مناطق حفاظت شده، زیستگاه ارزشمند گونه‌های مختلف حیات وحش است اما خشکسالی‌های شدید و کاهش منابع آبی، این اکوسیستم حساس را به خطر انداخته است. حفظ این سرمایه‌های طبیعی تنها با تلاش مشترک اداره محیط زیست و مشارکت فعال مردم محلی ممکن است.
سوالات متداول (FAQ)
۱. چرا تامین آب در مناطق حفاظت شده گچساران اهمیت دارد؟
زیرا خشکسالی و کاهش بارندگی منابع آب را محدود کرده و حیوانات برای دسترسی به آب مجبور به ترک زیستگاه‌های امن خود می‌شوند.
۲. نقش جوامع محلی در حفظ حیات وحش چیست؟
ساخت و مرمت آبشخورها، حمل آب به زیستگاه‌ها و مراقبت از حیوانات در مقابل مزاحمت‌ها از وظایف مهم مردم است.
۳. اداره حفاظت محیط زیست چه اقداماتی انجام داده است؟
بازسازی آبشخورها، استفاده از تراکتور سیار برای انتقال آب، لایه روبی چشمه‌ها و تلاش برای تامین تجهیزات مورد نیاز.
مدیر سازمان جهانی بهداشت خواستار
