تراکم بالای اتباع خارجی در فارس؛ هشداری از زبان استاندار شیراز
شیراز – ایرنا – تراکم بالای حضور اتباع خارجی در استان فارس، به‌ویژه در کلانشهر شیراز، به یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان این استان تبدیل شده است. موضوعی که استاندار فارس با صراحت به آن اشاره کرده و هشدار داده که «فارس کشش این حجم از حضور پرتعداد اتباع خارجی را ندارد.»
جمعیت مهاجر؛ فرصتی بالقوه یا چالشی جدی؟
حضور اتباع خارجی در ایران، به‌ویژه مهاجران افغانستانی، تاریخی طولانی دارد. در بسیاری از استان‌ها، این حضور هم آثار مثبت و هم مشکلاتی به‌همراه داشته است. برخی کارشناسان معتقدند اتباع خارجی می‌توانند نیروی کار ارزان و فعال باشند و در بخش‌هایی از اقتصاد کمک کنند؛ اما اگر جمعیت آنها بیش از ظرفیت زیرساخت‌های شهری یا استانی شود، چالش‌های متعددی ایجاد می‌شود.
فارس؛ استانی مهاجرپذیر با محدودیت‌های زیرساختی
استان فارس به دلیل موقعیت جغرافیایی، آب‌وهوا و نزدیکی به استان‌های مرزی، همواره یکی از مقاصد مهاجران خارجی بوده است. اما حالا طبق گفته استاندار فارس، ظرفیت این استان دیگر پاسخگوی حجم بالای اتباع خارجی نیست.
استاندار فارس در این‌باره می‌گوید:
«حضور پرتعداد اتباع خارجی به‌ویژه در شیراز، به تراکم جمعیتی بالا منجر شده و فشار سنگینی بر زیرساخت‌های استان وارد کرده است.»
تبعات حضور بی‌رویه اتباع خارجی
وجود جمعیت بالای اتباع خارجی، بدون برنامه‌ریزی دقیق، تبعات مختلفی دارد:
فشار بر خدمات عمومی
افزایش جمعیت شهری، فشار زیادی بر امکانات شهری مثل آب، برق، بهداشت، مدارس و حمل‌ونقل وارد می‌کند. بسیاری از مناطق حاشیه‌نشین شیراز، با مشکلاتی چون کمبود خدمات آموزشی و بهداشتی روبه‌رو هستند که حضور پرتعداد مهاجران این فشار را تشدید کرده است.
رشد سکونتگاه‌های غیررسمی
یکی از پیامدهای افزایش اتباع خارجی، رشد سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی است. مناطقی در اطراف شیراز به محل سکونت اتباع خارجی تبدیل شده‌اند که اغلب از کمترین امکانات شهری برخوردارند. این مناطق گاهی به کانون آسیب‌های اجتماعی تبدیل می‌شوند.
تأثیر بر بازار کار
یکی از موضوعات حساس در بحث حضور اتباع خارجی، تأثیر آنها بر بازار کار است. اتباع خارجی اغلب حاضرند با دستمزد پایین‌تری کار کنند. این مسئله ممکن است فرصت‌های شغلی را از کارگران بومی بگیرد یا سطح دستمزدها را کاهش دهد.
پیامدهای امنیتی و اجتماعی
حضور بدون ساماندهی اتباع خارجی می‌تواند پیامدهای امنیتی داشته باشد. هرچند اغلب مهاجران افرادی شریف و زحمتکش هستند، اما احتمال سوءاستفاده باندهای قاچاق انسان، قاچاق مواد مخدر یا دیگر فعالیت‌های غیرقانونی همواره وجود دارد.
لزوم ساماندهی حضور اتباع خارجی
صاحب‌نظران بر این باورند که مهاجرت اتباع خارجی، اگر به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند فرصت‌های اقتصادی و اجتماعی به‌همراه داشته باشد. اما بدون برنامه‌ریزی، تنها مشکلات شهری و اجتماعی را افزایش خواهد داد.
یکی از استادان جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز می‌گوید:
«اتباع خارجی نه میهمانانی موقت، بلکه واقعیتی دائمی در جامعه ایران شده‌اند. باید سیاست‌های هوشمندانه برای مدیریت حضور آنها اجرا شود. نه می‌توان همه را اخراج کرد، نه می‌توان بدون مدیریت رها کرد.»
نیاز به آمار دقیق و پایش مستمر
یکی از ضعف‌های جدی در مدیریت اتباع خارجی، نداشتن آمار دقیق است. بسیاری از مهاجران، به‌ویژه اتباع افغانستانی، بدون مدارک قانونی در کشور حضور دارند و در سرشماری‌ها شناسایی نمی‌شوند.
بدون داشتن اطلاعات دقیق از جمعیت اتباع خارجی، هر برنامه‌ریزی، ناکارآمد خواهد بود. استاندار فارس نیز بر این موضوع تأکید داشته و گفته است:
«برای مدیریت بهتر، نیازمند آمار دقیق و به‌روز از اتباع خارجی در استان هستیم.»
آموزش و فرهنگ‌سازی؛ راهکار پیشگیری از آسیب‌ها
یکی از راه‌های کاهش آسیب‌های اجتماعی ناشی از حضور اتباع خارجی، آموزش و فرهنگ‌سازی است. هم جامعه میزبان و هم اتباع خارجی باید نسبت به حقوق و وظایف یکدیگر آگاه شوند.
کارشناسان معتقدند آموزش حقوق شهروندی، رعایت قوانین کشور میزبان، و آشنایی اتباع خارجی با فرهنگ جامعه ایرانی، می‌تواند بسیاری از مشکلات را کاهش دهد.
همکاری ملی و استانی برای مدیریت وضعیت
موضوع اتباع خارجی، یک مسئله ملی است. حل مشکلات فارس به تنهایی، بدون همکاری سایر نهادهای ملی و استانی امکان‌پذیر نیست. استان‌های مهاجرپذیر باید از کمک‌های مالی و زیرساختی دولت بهره‌مند شوند تا بتوانند خدمات لازم را به اتباع خارجی ارائه دهند و از فشار بر شهروندان خود بکاهند.
مسئولیت اجتماعی و انسانی در قبال اتباع خارجی
نکته مهمی که در تمام این مباحث نباید فراموش شود، مسئولیت انسانی در قبال مهاجران است. بسیاری از اتباع خارجی، به دلیل جنگ، ناامنی یا شرایط دشوار اقتصادی کشورشان، مجبور به مهاجرت شده‌اند. آنان نیز انسان هستند و نیاز به زندگی در شرایط انسانی دارند.
استاندار فارس در همین زمینه تأکید کرده است که باید راهکارهایی انسانی و در عین حال مدیریتی برای ساماندهی این وضعیت در نظر گرفت.
مهاجران؛ نیروی کار یا تهدید اقتصادی؟
یکی از موضوعات مهم در بحث حضور اتباع خارجی، نقش آنها در بازار کار است. برخی کارشناسان معتقدند اتباع خارجی در مشاغلی کار می‌کنند که ایرانیان تمایل کمتری به آن دارند، مانند کارگری ساختمانی، مشاغل خدماتی یا کشاورزی.
یک کارشناس اقتصادی در شیراز می‌گوید:
«در بسیاری از پروژه‌های ساختمانی یا مزارع کشاورزی استان فارس، نیروی کار افغان حضور دارد. حذف این نیروها به‌طور ناگهانی می‌تواند ضربه سنگینی به برخی صنایع بزند.»
اما از سوی دیگر، حضور پرتعداد نیروی کار خارجی می‌تواند منجر به کاهش دستمزدها و کاهش فرصت‌های شغلی برای جوانان بومی شود. این چالش، نیازمند مدیریت هوشمندانه است.
نقش مهاجران در اقتصاد غیررسمی
بخشی از اتباع خارجی در اقتصاد غیررسمی فعالیت می‌کنند. بسیاری از آنها فاقد مجوزهای قانونی کار هستند و در کارگاه‌ها، مزارع یا مشاغل کوچک مشغول به‌کارند. این مسئله موجب می‌شود دولت نتواند مالیات یا حق بیمه از فعالیت‌های اقتصادی آنان دریافت کند و بخشی از اقتصاد در سایه بماند.
وضعیت شیراز؛ تراکم بالا و نگرانی‌های شهری
کلانشهر شیراز، به دلیل امکانات شهری، بازار کار گسترده و موقعیت ترانزیتی، بیشترین جذب اتباع خارجی در استان فارس را دارد. اما حالا به گفته استاندار فارس، دیگر ظرفیت پذیرش این حجم از جمعیت را ندارد.
برخی مناطق شیراز با تراکم بالای جمعیت اتباع خارجی روبه‌روست و همین موضوع سبب نگرانی‌هایی در حوزه بهداشت، امنیت، خدمات شهری و حتی ترافیک شده است.
