توسعه زیرساخت‌های مازندران؛ راهکاری برای جبران عقب‌ماندگی‌ها و مدیریت بحران‌های ملی
ساری – ایرنا – مازندران، استانی با موقعیت جغرافیایی ممتاز در شمال کشور و همسایگی با پایتخت، سال‌هاست که همواره یکی از مقاصد مهم گردشگری و اقتصادی ایران به شمار می‌رود. اما باوجود ظرفیت‌های طبیعی، اقلیمی و انسانی فراوان، این استان با چالش‌های زیرساختی متعددی مواجه است که روند توسعه آن را با کندی روبه‌رو کرده است. صاحبنظران معتقدند توسعه زیرساخت‌های مازندران به‌ویژه در بخش‌های راه‌سازی، حمل‌ونقل و مدیریت پسماند، نه تنها عقب‌ماندگی‌های تاریخی این خطه را جبران می‌کند، بلکه می‌تواند این دیار را به پناهگاه امنی برای مدیریت بحران‌های ملی تبدیل کند.
جایگاه استراتژیک مازندران در شمال کشور
مازندران به دلیل قرار گرفتن در نوار ساحلی دریای خزر، همجواری با استان‌های صنعتی و پرجمعیت مانند تهران، البرز و گلستان و برخورداری از محورهای مواصلاتی اصلی شمال – جنوب، از موقعیتی کاملاً استراتژیک برخوردار است. این استان به عنوان یکی از شاهراه‌های ارتباطی میان مناطق مرکزی کشور و بنادر شمالی نقش مهمی در تبادلات اقتصادی و حمل‌ونقل کالا و مسافر ایفا می‌کند.
اما به باور کارشناسان، موقعیت ویژه مازندران تنها در ارتباطات اقتصادی خلاصه نمی‌شود. اهمیت این استان در مواقع بحرانی – مانند وقوع زلزله یا حوادث طبیعی در پایتخت و استان‌های همجوار – می‌تواند به‌عنوان منطقه‌ای امن و میزبان جمعیت‌های جابجاشده مطرح شود. مشروط بر آن‌که زیرساخت‌های این منطقه، به‌ویژه در حوزه‌های راه‌سازی، مدیریت بحران، پسماند و خدمات شهری تقویت شود.
زیرساخت‌های جاده‌ای؛ گلوگاه توسعه مازندران
یکی از مهم‌ترین چالش‌های مازندران، وضعیت محورهای مواصلاتی است. جاده‌های استان به‌ویژه محورهای منتهی به تهران و سایر استان‌ها مانند هراز، کندوان، فیروزکوه و سوادکوه، با مشکلات عدیده‌ای از جمله عرض کم مسیر، پیچ‌های خطرناک، ناتوانی در پاسخگویی به حجم بالای تردد و رانش‌های زمین مواجه هستند.
«علی مرادی»، کارشناس حوزه حمل‌ونقل در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا می‌گوید:
«مازندران در روزهای عادی شاهد ترافیک سنگین است و در ایام تعطیلات و مناسبت‌ها عملاً قفل می‌شود. این وضعیت نه‌تنها اقتصاد گردشگری استان را تهدید می‌کند بلکه در مواقع بحرانی، امکان جابجایی سریع مردم و امدادرسانی را مختل می‌کند.»
او تأکید می‌کند توسعه جاده‌های چهارخطه، احداث آزادراه‌های جدید و بهسازی مسیرهای موجود باید به اولویت اول برنامه‌ریزی‌های عمرانی مازندران تبدیل شود.
گردشگری؛ نعمتی که به چالش تبدیل شده است
مازندران هر سال میزبان میلیون‌ها مسافر از سراسر کشور است. این ظرفیت بزرگ می‌تواند فرصت‌های اقتصادی فراوانی برای استان ایجاد کند اما نبود زیرساخت‌های کافی، از جمله شبکه حمل‌ونقل درون‌شهری، امکانات اقامتی استاندارد، پارکینگ‌های طبقاتی و مدیریت ترافیک، موجب شده گردشگری در بسیاری مواقع به چالشی جدی تبدیل شود.
«زهرا کریمی»، استاد دانشگاه مازندران و کارشناس گردشگری، معتقد است:
«بسیاری از مناطق مازندران ظرفیت طبیعی فوق‌العاده‌ای دارند، اما به دلیل نبود زیرساخت‌های لازم، گردشگری پایداری شکل نگرفته است. در نتیجه اقتصاد محلی از این ظرفیت بزرگ بهره کامل نمی‌برد و در برخی مواقع حتی آسیب می‌بیند.»
به گفته او، حل مشکلات زیرساختی در این استان نه تنها به رونق اقتصادی منجر می‌شود، بلکه در شرایط بحرانی، امکان اسکان اضطراری جمعیت زیادی را فراهم خواهد کرد.
بحران پسماند؛ زخمی کهنه بر پیکره مازندران
یکی دیگر از معضلات اساسی مازندران که بارها مورد تأکید کارشناسان و رسانه‌ها قرار گرفته، بحران پسماند است. حجم بالای زباله‌های تولید شده توسط جمعیت محلی و مسافران، مشکلات متعددی در حوزه محیط زیست و سلامت عمومی ایجاد کرده است. بسیاری از مراکز دفن زباله در مازندران غیراصولی است و به تهدیدی جدی برای منابع آب، خاک و طبیعت کم‌نظیر استان تبدیل شده است.
«مجتبی خلیلی»، فعال محیط‌زیست در ساری، در این خصوص به خبرنگار ایرنا می‌گوید:
«پسماند امروز نه‌تنها یک معضل زیست‌محیطی بلکه یک بحران امنیتی است. اگر زلزله یا بحران بزرگی در تهران یا استان‌های همجوار رخ دهد و جمعیت زیادی به مازندران منتقل شوند، مدیریت حجم پسماند چندبرابر شده بسیار دشوار خواهد بود. باید همین حالا به فکر زیرساخت‌های مدرن مدیریت پسماند باشیم.»
نقش مازندران در مدیریت بحران‌های ملی
صاحبنظران معتقدند مازندران می‌تواند در سناریوهای بحران ملی، مانند زلزله تهران، به‌عنوان منطقه پشتیبان و مأمن جمعیت‌های آسیب‌دیده عمل کند. نزدیکی این استان به پایتخت، دسترسی از چند مسیر اصلی و ظرفیت‌های اقلیمی و جغرافیایی آن، چنین نقشی را امکان‌پذیر می‌کند.
اما لازمه ایفای این نقش، توسعه زیرساخت‌ها در بخش‌های مختلف است. احداث سوله‌های مدیریت بحران، پایگاه‌های امدادی، تأسیسات اسکان اضطراری، افزایش ذخیره آب و مواد غذایی، توسعه مراکز درمانی و حل بحران پسماند، بخشی از اقداماتی است که باید به‌طور جدی دنبال شود.
نگاه مسئولان به آینده زیرساخت‌های مازندران
مسئولان استانی و ملی در سال‌های اخیر بارها بر ضرورت توسعه زیرساخت‌های مازندران تأکید کرده‌اند. پروژه‌های متعددی در حوزه راه‌سازی مانند آزادراه تهران – شمال، محورهای چهارخطه جایگزین جاده‌های سنتی و طرح‌های مدیریت پسماند در حال اجراست. با این حال، کارشناسان می‌گویند سرعت اجرای این طرح‌ها پاسخگوی نیازهای فزاینده استان نیست.
«حسن خیریانپور»، معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری مازندران، در یکی از جلسات شورای برنامه‌ریزی استان اعلام کرد:
«مازندران باید به سطحی از زیرساخت برسد که هم اقتصاد گردشگری‌اش شکوفا شود و هم بتواند در مواقع اضطراری نقش پشتیبان پایتخت را ایفا کند. حل مشکل راه‌ها و پسماند در صدر اولویت‌های ما قرار دارد.»
اقتصاد محلی و لزوم توسعه پایدار
اقتصاد مازندران وابستگی زیادی به گردشگری، کشاورزی و تجارت دارد. اما این بخش‌ها، به‌شدت از وضعیت زیرساخت‌ها تأثیر می‌پذیرند. جاده‌های فرسوده، بحران ترافیک و مدیریت ضعیف پسماند، بهره‌برداری پایدار از منابع طبیعی را با مشکل مواجه کرده است. این مسائل، علاوه بر کاهش کیفیت زندگی ساکنان، تهدیدی برای محیط‌زیست حساس استان محسوب می‌شود.
کارشناسان بر این باورند که هرگونه توسعه در مازندران باید بر پایه اصول توسعه پایدار صورت گیرد. زیرا نابودی محیط‌زیست این استان – که بخش عمده هویت گردشگری و کشاورزی آن است – خسارت‌های جبران‌ناپذیری به دنبال خواهد داشت.
مردم مازندران چه می‌گویند؟
مردم مازندران نیز از وضعیت فعلی نگران هستند. بسیاری از شهروندان ساری، قائم‌شهر، آمل و دیگر شهرهای استان معتقدند توسعه زیرساخت‌ها باید با شتاب بیشتری پیش برود تا هم مشکلات فعلی حل شود و هم استان برای شرایط بحرانی آماده باشد.
«علی حسینی»، یکی از کسبه بازار ساری، در گفت‌وگو با ایرنا می‌گوید:
«ما هر تعطیلی را با نگرانی نگاه می‌کنیم. چون ترافیک کلافه‌کننده می‌شود و زباله‌ها همه‌جا را می‌گیرد. اگر خدای نکرده زلزله یا حادثه بزرگی در تهران پیش بیاید، این استان با این وضعیت نمی‌تواند جمعیت زیادی را مدیریت کند.»
نتیجه‌گیری؛ مازندران، فرصت یا تهدید؟
مازندران استانی است با قابلیت‌های عظیم اقتصادی، طبیعی و انسانی که می‌تواند نقش بی‌بدیلی در توسعه ملی و مدیریت بحران‌های کشور ایفا کند. اما بهره‌برداری از این ظرفیت‌ها بدون توسعه زیرساخت‌های حیاتی ممکن نیست. راه‌ها، پسماند، حمل‌ونقل، مراکز درمانی و امکانات اقامتی همگی باید همگام با افزایش جمعیت و گردشگری توسعه یابند.
صاحبنظران معتقدند اگر پروژه‌های زیرساختی با نگاه بلندمدت و مبتنی بر توسعه پایدار اجرا شوند، مازندران نه‌تنها عقب‌ماندگی‌های تاریخی خود را جبران خواهد کرد، بلکه در مواقع بحرانی، به‌عنوان مأمن و پناهگاهی مطمئن برای مردم کشور ایفای نقش خواهد کرد. اما اگر این فرصت مغتنم از دست برود، بحران‌های زیست‌محیطی و اجتماعی می‌تواند تهدید جدی برای آینده این خطه سرسبز شمال کشور باشد.
آغاز رقابت‌های برترین‌های بدمینتون
