💰 شفاف‌سازی رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره رسوب پول در حساب دستگاه‌های اجرایی
در روزهای اخیر، ابهامات و شایعاتی درباره رسوب منابع مالی در حساب دستگاه‌های اجرایی مطرح شد که واکنش مسئولان ارشد کشور را به‌دنبال داشت. در این راستا، رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور با رد این ادعاها، از اصلاحات اساسی در سازوکار بودجه‌ای سال ۱۴۰۳ (2024 میلادی) خبر داد.
🏦 رسوب پول چیست و چرا اهمیت دارد؟
رسوب پول در اصطلاح اقتصادی به باقی‌ماندن غیرضروری منابع مالی در حساب‌ها بدون هزینه‌کرد مؤثر گفته می‌شود. این مسئله در صورت وقوع، می‌تواند:
-
🔻 بهره‌وری دستگاه‌ها را کاهش دهد
-
⏳ پروژه‌های عمرانی را دچار تأخیر کند
-
💸 هزینه فرصت برای دولت و مردم ایجاد کند
-
❌ منجر به کاهش شفافیت مالی شود
📢 پاسخ رئیس سازمان برنامه و بودجه: سازوکار جدید، راه‌حل رسوب منابع
داود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه در پاسخ به این دغدغه‌ها تصریح کرد:
«در بودجه سال جاری، برای جلوگیری از رسوب پول در حساب دستگاه‌های اجرایی، دو اقدام مهم در نظر گرفته‌ایم:
نخست اینکه پرداخت مستقیماً به حساب ذی‌نفع نهایی انجام می‌شود و دوم اینکه دستگاه‌ها به‌جای دریافت وجه نقد، اعتبار دریافت می‌کنند.»
⚙️ تشریح دو سازوکار جدید در بودجه ۱۴۰۳
۱️⃣ پرداخت مستقیم به ذی‌نفع نهایی
در گذشته، مبالغ عمده‌ای از بودجه ابتدا به حساب دستگاه‌های اجرایی واریز می‌شد و سپس توسط آن‌ها به پیمانکاران، تأمین‌کنندگان و حقوق‌بگیران پرداخت می‌گردید. این موضوع در برخی موارد موجب تأخیر در پرداخت‌ها یا حتی رسوب مبالغ می‌شد.
در مدل جدید: ✅ دستگاه فقط نقش تأییدکننده و تخصیص‌دهنده اعتبار را دارد
✅ پرداخت‌ها از خزانه مستقیماً به حساب افراد و شرکت‌های نهایی انجام می‌شود
✅ شفافیت افزایش می‌یابد و احتمال سوءاستفاده کاهش می‌یابد
۲️⃣ اعتبار به‌جای وجه نقد
بر اساس توضیح رئیس سازمان برنامه و بودجه، دستگاه‌ها در بودجه جدید دیگر پول فیزیکی یا موجودی حساب دریافت نمی‌کنند بلکه اعتبار مشخصی به آن‌ها تخصیص داده می‌شود که در سیستم خزانه‌داری قابل پیگیری است.
🔒 این اعتبار فقط در صورت تأیید و طی فرآیند قانونی، تبدیل به پرداخت واقعی می‌شود.
📊 این روش، کنترل بر هزینه‌کرد بودجه و پیگیری ردیف‌های بودجه‌ای را ممکن می‌سازد.
📊 مزایای سیاست جدید بودجه‌ریزی
| مزیت | توضیح |
|---|---|
| شفافیت مالی | کنترل دقیق هزینه‌ها از طریق خزانه |
| جلوگیری از رسوب | حذف گردش پول اضافی در حساب دستگاه‌ها |
| کاهش فساد | محدود شدن اختیارات در برداشت‌های غیرضروری |
| تسریع در پرداخت | پرداخت مستقیم به پیمانکار و ذی‌نفع واقعی |
| کنترل بهتر بر پروژه‌ها | تخصیص هدفمند منابع به پروژه‌های اولویت‌دار |
🧠 چرا این تغییر مهم است؟
در بودجه سال‌های گذشته، تخصیص اعتبارات بعضاً با تأخیر، انباشت، یا هزینه‌کرد خارج از برنامه همراه بود. در برخی موارد، دستگاه‌هایی که باید هزینه‌کرد شفاف می‌داشتند، تا پایان سال تنها بخشی از منابع را مصرف می‌کردند و مابقی در حساب‌ها باقی می‌ماند.
این موضوع باعث می‌شد:
-
پروژه‌ها با کمبود منابع مواجه شوند
-
بخش‌هایی از بودجه ملی بدون اثربخشی باقی بماند
-
نظارت بر عملکرد مالی دشوار شود
اصلاحات امسال گامی مهم در نظام بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد محسوب می‌شود.
🧾 مقایسه بودجه‌ریزی سنتی و نوین
| ویژگی | بودجه‌ریزی سنتی | بودجه‌ریزی جدید (۱۴۰۳) |
|---|---|---|
| پرداخت به دستگاه | بله | خیر |
| نقش خزانه‌داری | نظارتی | نظارتی + اجرایی |
| ذی‌نفع نهایی | با واسطه دستگاه | مستقیم |
| شفافیت پرداخت‌ها | محدود | بالا |
| احتمال رسوب پول | زیاد | بسیار کم |
🛠️ چالش‌های احتمالی در اجرای این روش
با وجود مزایای زیاد، اجرای سازوکار جدید بودجه‌ریزی می‌تواند با چالش‌هایی همراه باشد:
📌 مهم‌ترین چالش‌ها:
-
نیاز به آموزش دستگاه‌های اجرایی برای کار با سیستم جدید
-
احتمال کندی در فرآیند تخصیص اعتبار در مراحل آغازین
-
نیاز به هماهنگی دقیق بین خزانه، بانک‌ها و سازمان‌های اجرایی
با این حال، مسئولان سازمان برنامه و بودجه تأکید کرده‌اند که سامانه‌های مربوطه به‌روزرسانی شده‌اند و زیرساخت‌های فنی آماده اجرای این مدل است.
🗣️ واکنش کارشناسان اقتصادی
کارشناسان حوزه بودجه و اقتصاد دولتی از این اقدام استقبال کرده‌اند و آن را گامی مثبت در مسیر اصلاح ساختار مالی کشور دانسته‌اند.
«پرداخت مستقیم به ذی‌نفع نهایی، شفافیت و پاسخ‌گویی دستگاه‌ها را افزایش می‌دهد و یکی از اصلاحات اساسی در بودجه‌ریزی ایران به‌شمار می‌رود.»
📌 سوالات متداول درباره سازوکار جدید بودجه
✅ آیا این سازوکار فقط برای دستگاه‌های اجرایی اعمال می‌شود؟
بله، فعلاً فقط شامل دستگاه‌های اجرایی دولتی است اما در آینده احتمال دارد به سایر نهادهای عمومی نیز تسری یابد.
✅ اگر پول به حساب دستگاه نرود، چطور هزینه‌ها را مدیریت می‌کنند؟
دستگاه‌ها فقط با تخصیص اعتبار، هزینه‌ها را ثبت می‌کنند و خزانه مسئول پرداخت نهایی است.
✅ آیا این روش باعث کند شدن اجرای پروژه‌ها نمی‌شود؟
در مراحل اولیه ممکن است تاخیرهایی وجود داشته باشد اما در بلندمدت، با نظم‌دهی بهتر به تخصیص منابع، سرعت اجرای پروژه‌ها بیشتر خواهد شد.
✍️ جمع‌بندی
اقدام سازمان برنامه و بودجه برای جلوگیری از رسوب پول در حساب دستگاه‌های اجرایی، اقدامی هوشمندانه و ضروری در مسیر شفاف‌سازی مالی و بهره‌وری بودجه‌ای کشور است. با اجرایی شدن این سازوکار جدید:
-
📈 بهره‌وری بودجه بالا می‌رود
-
🧾 گزارش‌دهی شفاف‌تر می‌شود
-
💳 پول مستقیماً به مصرف واقعی می‌رسد
-
🧱 پروژه‌های عمرانی هدفمندتر اجرا خواهند شد
امید می‌رود این گام مهم، مقدمه‌ای برای اصلاحات گسترده‌تر در ساختار مالی کشور باشد و به الگویی پایدار در بودجه‌ریزی دولتی تبدیل شود.
