🔍 بازخوانی یک قتل خانوادگی؛ «سکوت» را جدی بگیریم!
در آبان‌ماه ۱۴۰۲ (نوامبر ۲۰۲۳)، پرونده‌ای دردناک در فضای رسانه‌ای کشور پیچید؛ قتل منصوره قدیری جاوید، خبرنگار و پژوهشگر ایرنا، به‌دست همسرش. مردی تحصیل‌کرده، پدر یک نوجوان ۱۵ ساله، که پس از ۱۷ سال زندگی مشترک، همسرش را با ضربات دمبل و چاقو به قتل رساند. او در نخستین جلسه دادگاه، نه تنها ابراز پشیمانی نکرد، بلکه به صراحت گفت: «اختلاف خانوادگی، تنها انگیزه‌ام بود».
👩👧 روایت یک مادر داغدار
در سوی دیگر این تراژدی، مادری سالخورده و داغدار ایستاده است. زنی که دخترش را با دستان دامادش از دست داد. زنی که در دادگاه، با شنیدن روایت دقیق قتل از زبان قاتل، تنها یک سؤال در ذهن داشت: چرا؟ چرا؟
قاتل با بی‌رحمی تمام گفته بود: «وقتی ضربات دمبل را می‌زدم، تعجب کرده بود. مدام می‌پرسید: چرا؟»
منصوره، هرچند سال‌ها با مردی خشن و نامهربان زندگی می‌کرد، اما هیچ‌گاه گمان نمی‌کرد روزی قربانی همین خشونت شود. سال‌ها صبوری کرد، مدارا را انتخاب کرد و سکوت پیشه گرفت.
⚠️ سکوت، پیش‌زمینه‌ی یک فاجعه
«سکوت» در بسیاری از قتل‌های خانوادگی، عنصری کلیدی است. افرادی که در ظاهر آرام و بی‌خطر به‌نظر می‌رسند، ممکن است سال‌ها در حال انباشت خشم و اختلالات روانی باشند. این خشونت‌ها، زمانی شعله‌ور می‌شود که دیگر راه بازگشتی نیست.
روایت‌های تکان‌دهنده‌ای از خشونت درون خانواده در رسانه‌ها دیده‌ایم:
-
پدری که فرزندش را به قتل رسانده
-
مادری که فرزند خود را خفه کرده
-
همسری که با دستان خودش پایان زندگی شریکش را رقم زده
همه‌ی این موارد، تنها یک هشدار دارند: باید سکوت را شکست.
🧠 روان‌شناسی قاتلان: ساختار مغز سالم، اما روان پریشان
افشین طباطبایی، روان‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، در گفت‌وگو با ایرنا تأکید می‌کند:
«قاتلان معمولاً ساختار مغزی سالمی دارند؛ اما با گره‌ها، کمبودها و اختلالاتی در سطح روانی و عاطفی مواجه‌اند که در شرایط بحرانی بروز می‌کند.»
بسیاری از این افراد هرگز قبول نمی‌کنند که بیمارند؛ دارو نمی‌خورند؛ به روان‌درمانی تن نمی‌دهند. از طرفی، در فرهنگ ما مراجعه پیش از ازدواج به روان‌شناس، امر رایجی نیست و همین مسأله باعث پنهان ماندن اختلالات روانی می‌شود.
🚨 زنگ خطرهایی که باید جدی بگیریم
قاتلان خانوادگی، در بسیاری از موارد، سال‌ها قربانی را با خشونت‌های کلامی، روانی و جسمی شکنجه داده‌اند. بسیاری از قربانیان چون در محیط مشترک زندگی می‌کنند، رفتارهای غیرعادی همسر یا والد یا فرزند را طبیعی تلقی می‌کنند و نسبت به آن‌ها حساسیت نشان نمی‌دهند.
طباطبایی هشدار می‌دهد:
«کسی که تحقیر، کتک یا تهدید را تحمل می‌کند و آن را عادی می‌پندارد، در معرض خشونتی عمیق‌تر قرار دارد؛ یا قربانی می‌شود، یا دچار اختلالات روانی شدید می‌شود.»
📞 نقش آموزش و اورژانس اجتماعی
آموزش به خانواده‌ها برای شناسایی رفتارهای خطرناک و تماس فوری با نهادهایی مثل اورژانس اجتماعی (۱۲۳)، می‌تواند نجات‌بخش باشد.
نمونه‌هایی واقعی از مداخلات موفق:
-
کودکی ۹ ساله پس از مشاهده کتک خوردن مادرش، با ۱۲۳ تماس می‌گیرد؛ خانواده تحت حمایت قرار می‌گیرد، مرد تحت درمان قرار می‌گیرد.
-
دختری نوجوان، خشونت برادرش را گزارش می‌دهد؛ مادر سال‌ها سکوت کرده بود.
اگر آموزش داده شود که رفتارهای غیرعادی قابل گزارش و پیگیری‌اند، بسیاری از فجایع خانوادگی رخ نمی‌دهد.
🧒 آموزش از کودکی؛ واکنش درست در شرایط بحرانی
یکی از راهکارهای مهم پیشگیری، آموزش واکنش در شرایط بحرانی به کودکان و نوجوانان است. اینکه کودکی بداند چطور رفتار پرخطر را تشخیص دهد و چگونه واکنش نشان دهد، می‌تواند جان یک انسان را نجات دهد.
در مدارس، رسانه‌ها، برنامه‌های تلویزیونی، فضای مجازی و خانواده‌ها باید آموزش‌های ساده و مؤثر در این زمینه گنجانده شود.
🧩 نتیجه‌گیری: قتل منصوره، صدای یک فریاد خاموش بود
پرونده قتل «منصوره قدیری جاوید» شاید یکی از صدها پرونده قتل خانوادگی در کشور باشد، اما هرکدام از این حوادث، تلنگری جدی به ماست که سکوت نکنیم.
-
به علائم روانی و رفتاری اطرافیان دقت کنیم
-
به جای عادی‌سازی خشونت، به دنبال کمک حرفه‌ای باشیم
-
آموزش ببینیم و آموزش دهیم
سکوت کردن، گاهی شراکت در یک قتل است.
شکایت گروهی از دانشجویان و فعالان فلسطینی
