بحران صنعت فرش و معضل بافت تاریخی تبریز
در نشستی مهم میان مجمع نمایندگان استان آذربایجان‌شرقی و وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، «علیرضا نوین»، نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی، نسبت به کاهش چشمگیر صادرات فرش و وضعیت نابسامان بافت تاریخی شهر تبریز هشدار داد. وی تأکید کرد که مشکلات فرش آذربایجان‌شرقی باید در بالاترین سطح کشور و در قالب مصوبات سفرهای ریاست‌جمهوری مطرح و پیگیری شود.
🧶 سقوط درآمد صادرات فرش تبریز؛ زنگ خطر برای میراث ملی
نماینده تبریز با اشاره به اینکه درآمد صادرات فرش دستباف تبریز به تنها ۴۰ میلیون دلار رسیده، این مسئله را نشانگر وضعیت بحرانی یکی از مهم‌ترین صنایع دستی ایران دانست. فرش تبریز نه تنها دارای ارزش اقتصادی بلکه میراثی فرهنگی و جهانی است که شهرتی بین‌المللی دارد.
علیرضا نوین از وزارت میراث فرهنگی خواست تا توجه ویژه‌تری به این صنعت حیاتی داشته باشد و آن را از رکود خارج سازد. او خاطرنشان کرد که احیای صادرات فرش تبریز نیازمند برنامه‌ریزی راهبردی، حمایت از هنرمندان و تسهیل صادرات است.
🏛 وضعیت ناتمام موزه‌های تبریز؛ پروژه‌هایی که منتظر اعتبار هستند
نوین در ادامه سخنان خود به وضعیت نیمه‌کاره دو پروژه مهم فرهنگی در تبریز اشاره کرد:
| عنوان پروژه | درصد پیشرفت | اعتبار مورد نیاز |
|---|---|---|
| موزه فرش تبریز | ۷۰٪ | ۲ هزار میلیارد ریال |
| موزه منطقه‌ای تبریز | ۳۰٪ | ۱۵۰۰ میلیارد ریال |
او تاکید کرد که تکمیل این پروژه‌ها تنها با تأمین اعتبارات ملی ممکن است و از وزیر خواست تا در سفر آتی رئیس‌جمهور، این پروژه‌ها در فهرست مصوبات قرار گیرند. دکتر صالحی‌امیری نیز از این پیشنهاد استقبال کرده و وعده داد آن را در دستور کار قرار دهد.
🏘 رکود در بافت تاریخی تبریز؛ میراث فرهنگی یا مانع توسعه؟
یکی از محورهای مهم سخنان نوین، مسائل مربوط به بافت تاریخی تبریز بود. به گفته او، در سال ۱۴۰۰ وسعت محدوده بافت تاریخی تبریز از ۴۶۰ هکتار به ۱۳۰۰ هکتار افزایش یافت، اما ضوابط جدید ارتفاعی (۷.۵ متر) برای ساخت‌وساز در این مناطق موجب شده تا مردم از سرمایه‌گذاری در حوزه مسکن در این محدوده صرف‌نظر کنند.
نوین با انتقاد از نگاه صرفاً ارتفاع‌محور میراث فرهنگی گفت:
«حفظ بافت فقط با محدود کردن ارتفاع انجام نمی‌شود؛ بلکه باید به تطبیق نما، رعایت اصول معماری سنتی، محوطه‌سازی و مشارکت مردم نیز توجه کرد. اگر مردم نباشند، سرمایه‌گذاری هم معنا ندارد.»
🏗 توقف طرح‌های شهرداری به دلیل عدم تأیید میراث فرهنگی
وی همچنین از تأخیر در تأیید مصوبه کمیسیون ماده ۵ تبریز توسط میراث فرهنگی گلایه کرد. این مصوبه که در سال ۱۴۰۲ به تصویب شهرداری رسیده، امکان ساخت‌وساز تا ۱۲ متر را در مناطق داخل بارو فراهم می‌سازد، اما تا امروز در انتظار تأیید میراث فرهنگی مانده است.
نوین تأکید کرد که این نوع سیاست‌گذاری‌ها بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی مالکان، نتیجه‌ای جز تبدیل منازل تاریخی به انباری و مخروبه در مرکز شهر نداشته است.
🏛 ضرورت حمایت از احیای بناهای تاریخی
این عضو کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی خواستار تسهیل شرایط برای احیای بناهایی چون دارالفنون، ربع رشیدی، بازار و خانه باقرخان شد و تاکید کرد که باید برای جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی در این حوزه‌ها تلاش بیشتری شود.
او افزود:
«شهرداری تبریز اقدامات مثبتی در زمینه بهسازی بازار تاریخی، جداره‌سازی و خرید خانه‌های تاریخی داشته، اما بدون همراهی کامل وزارت میراث فرهنگی، این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسند.»
📌 جمع‌بندی و درخواست‌ها
در این نشست، چند محور اصلی مورد تأکید نماینده تبریز قرار گرفت که خلاصه‌ای از آن‌ها در جدول زیر آمده است:
| موضوع | مشکل اصلی | درخواست مطرح‌شده |
|---|---|---|
| صادرات فرش تبریز | کاهش شدید درآمد ارزی | برنامه‌ریزی ملی و حمایت وزارت میراث فرهنگی |
| موزه فرش و موزه منطقه‌ای | پروژه‌های نیمه‌کاره و نیازمند اعتبار | تأمین اعتبار از محل مصوبات سفر رئیس‌جمهور |
| بافت تاریخی تبریز | ضوابط محدودکننده ساخت‌وساز و کاهش مشارکت مردمی | بازنگری در ضوابط ارتفاع و توجه به توجیه اقتصادی |
| بناهای تاریخی تبریز | بی‌توجهی به احیای اماکن تاریخی و فرهنگی | تسهیل جذب سرمایه‌گذار و حمایت‌های قانونی |
🗣 سخن پایانی
علیرضا نوین با تأکید بر اهمیت نگاه توسعه‌محور به میراث فرهنگی گفت:
«توسعه پایدار شهری، نیازمند تعامل میان حفظ میراث و پاسخ به نیازهای زندگی مدرن است. باید با زبان اقتصاد و منطق، مردم را به حفظ تاریخ و هنر این شهر تشویق کرد.»
اکنون چشم‌ها به سفر احتمالی آینده دکتر پزشکیان به تبریز دوخته شده تا مشخص شود آیا مشکلات ساختاری و فرهنگی که سال‌هاست گریبان فرش و بافت تاریخی تبریز را گرفته، در سطح ملی شنیده و حل خواهد شد یا خیر.
