راهکار توسعه اشتغال زنان در خراسان رضوی؛ ضرورت «شبکه‌سازی»
مشهد – ایرنا – مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی با اشاره به چالش‌های پیش‌روی بانوان کارآفرین در حوزه اشتغال، «شبکه‌سازی» را کلید حل بسیاری از مشکلات این قشر دانست و تصریح کرد: اگر بتوانیم این شبکه‌سازی را در کشور به‌طور هدفمند و اصولی پیاده‌سازی کنیم، راه برای پیشرفت و تثبیت فعالیت‌های اقتصادی بانوان هموارتر خواهد شد.
اهمیت شبکه‌سازی در اقتصاد زنان
طی سال‌های اخیر، بحث توانمندسازی اقتصادی زنان و حضور آنان در عرصه‌های مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی از اولویت‌های مهم در سیاست‌گذاری‌های کلان کشور بوده است. با وجود آن‌که بانوان ایرانی در حوزه‌های علمی و تخصصی پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند، اما همچنان در حوزه اشتغال پایدار و کارآفرینی با موانع متعددی مواجه هستند.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی در این‌باره گفت: «یکی از مشکلات جدی بانوان کارآفرین، نبود ارتباط مؤثر و ساختاریافته با یکدیگر است. ما نیازمند شبکه‌سازی هستیم تا بانوان کارآفرین بتوانند از تجارب، دانش، بازارهای فروش و ظرفیت‌های همدیگر استفاده کنند. این مسأله می‌تواند بسیاری از گره‌های موجود در مسیر اشتغال پایدار زنان را باز کند.»
چه موانعی پیش‌روی بانوان کارآفرین است؟
بررسی‌های آماری و میدانی نشان می‌دهد بانوان کارآفرین در ایران و به‌ویژه در استان‌هایی چون خراسان رضوی، علاوه بر چالش‌های عمومی فضای کسب‌وکار، با مشکلات خاص‌تری مواجه‌اند. از جمله این موانع می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
کمبود سرمایه اولیه: بسیاری از بانوان به دلیل محدودیت‌های مالی و نداشتن وثیقه کافی برای دریافت تسهیلات بانکی، امکان راه‌اندازی یا گسترش کسب‌وکار خود را ندارند.
-
نبود بازار فروش مناسب: عدم شناخت بازار و ناتوانی در بازاریابی محصولات یا خدمات، یکی از موانع بزرگ موفقیت کارآفرینان زن است.
-
ناآگاهی از قوانین و مقررات: برخی بانوان با قوانین مالیاتی، بیمه‌ای یا مقررات صادرات و واردات آشنایی کافی ندارند که این موضوع مشکلات متعددی برای آن‌ها ایجاد می‌کند.
-
کمبود آموزش‌های تخصصی: فقدان آموزش‌های هدفمند در حوزه کسب‌وکار، بازاریابی، مدیریت مالی و دیجیتال مارکتینگ، یکی دیگر از ضعف‌های جدی در مسیر کارآفرینی بانوان است.
-
فرهنگ سنتی: در برخی مناطق، محدودیت‌های فرهنگی و نگاه سنتی به نقش زنان، مانعی جدی بر سر راه فعالیت‌های اقتصادی آنان محسوب می‌شود.
شبکه‌سازی، راهی برای عبور از موانع
کارشناسان معتقدند یکی از راه‌های مؤثر برای عبور از این چالش‌ها، ایجاد شبکه‌های منسجم میان بانوان کارآفرین است. این شبکه‌ها می‌توانند به بانوان کمک کنند تا:
-
بازارهای جدید را شناسایی کنند.
-
محصولات و خدمات خود را از طریق ارتباطات جمعی معرفی کنند.
-
تجارب و دانش خود را به یکدیگر منتقل کنند.
-
قدرت چانه‌زنی بالاتری در مذاکرات تجاری یا دریافت تسهیلات مالی به دست آورند.
-
در نمایشگاه‌ها و رویدادهای اقتصادی به‌صورت گروهی حضور پیدا کنند و هزینه‌های تبلیغات و بازاریابی را کاهش دهند.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی در این خصوص افزود: «بانوان کارآفرین باید یاد بگیرند به جای فعالیت‌های جزیره‌ای، به‌صورت گروهی و شبکه‌ای عمل کنند. ما در حال طراحی بسترهایی هستیم که بتوانیم این ارتباط را میان بانوان کارآفرین استان برقرار کنیم.»
وضعیت اشتغال زنان در خراسان رضوی
بر اساس آمارهای رسمی، سهم زنان از اشتغال در استان خراسان رضوی حدود ۱۵ درصد است که نسبت به میانگین کشوری عدد پایین‌تری محسوب می‌شود. همچنین نرخ بیکاری زنان در این استان بیش از مردان است و بسیاری از بانوان تحصیل‌کرده، موفق به یافتن شغل متناسب با رشته و تخصص خود نمی‌شوند.
یک کارشناس بازار کار در این زمینه اظهار داشت: «یکی از دلایل نرخ بیکاری بالاتر زنان، کمبود فرصت‌های شغلی در حوزه‌های متناسب با توانمندی‌های بانوان است. ضمن اینکه بخش بزرگی از اقتصاد استان خراسان رضوی مبتنی بر صنایع مردانه مانند معدن یا صنایع سنگین است که جذب نیروی زن در آن کمتر است.»
نقش دولت در حمایت از بانوان کارآفرین
دولت در سال‌های اخیر با ارائه تسهیلات بانکی، برگزاری دوره‌های آموزشی، اعطای مجوزهای کسب‌وکار و حمایت از طرح‌های اشتغال‌زایی، تلاش‌های متعددی برای توانمندسازی بانوان انجام داده است. با این حال، بسیاری از بانوان کارآفرین معتقدند حمایت‌های دولتی هنوز کافی نیست.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی در این خصوص تأکید کرد: «ما پیگیر تخصیص اعتبارات خاص برای بانوان کارآفرین هستیم و به‌دنبال ایجاد صندوق‌های حمایتی هستیم که بتواند بدون نیاز به وثایق سنگین، وام‌های کم‌بهره یا بلاعوض در اختیار بانوان قرار دهد. اما لازمه موفقیت همه این اقدامات، شبکه‌سازی و تعامل بانوان با یکدیگر است.»
نگاه بانوان کارآفرین به مسئله شبکه‌سازی
تعدادی از بانوان کارآفرین خراسان رضوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا، از ایده شبکه‌سازی استقبال کردند. یک بانوی کارآفرین فعال در حوزه صنایع دستی گفت: «بزرگ‌ترین مشکل ما، بازار فروش است. اگر بتوانیم شبکه‌ای ایجاد کنیم که بانوان در آن حضور داشته باشند، هم می‌توانیم مواد اولیه را ارزان‌تر بخریم و هم محصولاتمان را بهتر بفروشیم.»
بانوی دیگری که در حوزه تولید پوشاک فعالیت دارد، بیان کرد: «ما حتی نمی‌دانیم چه بانوان دیگری در استان مشغول چه فعالیت‌هایی هستند. اگر شبکه‌سازی شود، می‌توانیم حتی به هم سفارش کار بدهیم یا پروژه‌ها را به‌صورت مشترک انجام دهیم.»
ظرفیت‌های خراسان رضوی برای کارآفرینی زنان
خراسان رضوی با توجه به ویژگی‌های خاص جغرافیایی و فرهنگی، ظرفیت‌های بالایی برای کارآفرینی بانوان دارد. از جمله این ظرفیت‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
گردشگری مذهبی و فرهنگی: سالانه میلیون‌ها زائر به مشهد سفر می‌کنند که بازار بزرگی برای صنایع‌دستی، سوغات، خدمات گردشگری و تولیدات بومی بانوان محسوب می‌شود.
-
کشاورزی و صنایع تبدیلی: تولید زعفران، زرشک، عناب و سایر محصولات کشاورزی، فرصت خوبی برای ایجاد مشاغل خانگی و صنایع کوچک توسط بانوان است.
-
فرش و صنایع‌دستی: با وجود هنر غنی در زمینه فرش‌بافی، گلیم، صنایع‌دستی فلزی و چوبی، بانوان می‌توانند در این حوزه نقش مهمی ایفا کنند.
-
فناوری اطلاعات و دیجیتال مارکتینگ: زنان تحصیل‌کرده استان، ظرفیت بالایی در حوزه‌های نوین فناوری و کسب‌وکارهای اینترنتی دارند.
چالش‌های فرهنگی همچنان پابرجاست
یکی دیگر از چالش‌های مهم بانوان کارآفرین، موانع فرهنگی است. هرچند نگرش جامعه نسبت به اشتغال زنان طی سال‌های اخیر تغییر کرده است، اما هنوز در برخی خانواده‌ها یا مناطق، دیدگاه‌های سنتی و مردسالارانه مانعی جدی بر سر راه فعالیت بانوان محسوب می‌شود.
یک جامعه‌شناس در مشهد در این زمینه گفت: «در بسیاری از موارد، خانواده‌ها مانع حضور بانوان در رویدادهای اقتصادی یا سفرهای کاری می‌شوند. همچنین نگاه بدبینانه به موفقیت‌های اقتصادی زنان باعث می‌شود بسیاری از بانوان از ترس قضاوت اجتماعی، حتی در صورت توانایی، وارد عرصه کارآفرینی نشوند. این مسأله تنها با آموزش فرهنگی و تغییر نگرش عمومی حل می‌شود.»
لزوم اقدامات فوری
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری خراسان رضوی با اشاره به این چالش‌ها تصریح کرد: «بانوان کارآفرین باید یاد بگیرند قدرت خود را افزایش دهند. این قدرت تنها در گرو داشتن سرمایه نیست بلکه در ارتباطات و تعامل با دیگران است. ما باید کمک کنیم بانوان در استان یکدیگر را بشناسند، ظرفیت‌های هم را ببینند و با هم مشارکت کنند.»
وی تأکید کرد: «شبکه‌سازی نه تنها به نفع بانوان کارآفرین است، بلکه منجر به رشد اقتصاد استان و کشور خواهد شد. اگر بتوانیم این مدل را در خراسان رضوی پیاده کنیم، می‌تواند الگویی برای سایر استان‌ها باشد.»
چشم‌انداز آینده
بانوان کارآفرین در خراسان رضوی، چشم‌انتظار حمایت‌های جدی‌تر دولت، تغییر نگرش‌های فرهنگی و شکل‌گیری شبکه‌های تخصصی هستند تا بتوانند از پتانسیل‌های اقتصادی استان بهره‌برداری کنند.
کارشناسان بر این باورند که اگر شبکه‌سازی در حوزه اشتغال بانوان به‌طور اصولی و با برنامه‌ریزی دقیق اجرا شود، می‌تواند ظرف چند سال آینده سهم بانوان در بازار کار استان را افزایش دهد و بیکاری در این گروه را به شکل محسوسی کاهش دهد.
