کمبود شیرخشک در بازار؛ واقعیت‌هایی فراتر از روایت‌های رسمی
این روزها بازار شیرخشک به ویژه برای نوزادان و کودکان با نیازهای خاص، دچار تنش شده و بسیاری از خانواده‌ها با نگرانی به دنبال تأمین نیازهای اولیه تغذیه‌ای فرزندان خود هستند. هرچند در ظاهر، برخی اخبار از افزایش تقاضا یا کاهش تولید به‌عنوان دلایل این کمبود یاد می‌کنند، اما بررسی‌های دقیق‌تر نشان می‌دهد که مسئله بسیار فراتر از مشکلات تولید است و در واقع سیاست‌گذاری‌های پیچیده، تخصیص نادرست یارانه و تأخیر در واردات از اصلی‌ترین عوامل بروز این بحران محسوب می‌شوند.
صورت مسئله چیست؟ کمبود واقعی یا مدیریت غلط توزیع؟
در هفته‌های اخیر گزارش‌های متعددی از کمبود یا نبود شیرخشک‌های رژیمی و حتی معمولی در داروخانه‌ها و فروشگاه‌های دارویی منتشر شده که باعث بروز نگرانی‌های شدید در بین والدین به‌ویژه خانواده‌هایی با نوزادان بیمار یا دچار حساسیت غذایی شده است.
برخلاف تصور عمومی، آمار رسمی نشان می‌دهد که تولید شیرخشک در کشور به‌طور کامل متوقف نشده و حتی در برخی برندها روند تولید ادامه دارد. اما گره کار در تخصیص ناصحیح، توزیع نامتوازن، و سردرگمی در سامانه‌های مرتبط با ثبت سفارش و واردات مواد اولیه یا اقلام خاص رژیمی است.
اختلال در تأمین شیرخشک‌های رژیمی
شیرخشک‌های رژیمی برای نوزادانی که دچار مشکلات خاص مانند سوء جذب، آلرژی به پروتئین گاوی، فنیل‌کتونوری، یا مشکلات گوارشی حاد هستند، حیاتی محسوب می‌شود. این محصولات به‌طور عمده از مسیر واردات تأمین می‌شوند و متأسفانه در ماه‌های اخیر به دلیل تأخیر در ثبت سفارش، نوسانات ارزی و پیچیدگی‌های گمرکی، با تأخیر جدی در تأمین و عرضه مواجه شده‌اند.
یکی از داروسازان فعال در تهران می‌گوید: «تقریباً از سه هفته پیش برخی اقلام شیرخشک رژیمی به‌طور کامل از قفسه‌ها حذف شده و پاسخ دادن به والدین نگران، سخت‌ترین بخش کار ماست. حتی نسخه‌هایی که از سوی متخصصین اطفال تجویز شده، به دلیل نبود محصول، بی‌پاسخ مانده‌اند.»
تخصیص یارانه؛ ناهماهنگی و بی‌نظمی
یکی دیگر از مشکلات ریشه‌ای در بحران فعلی، مربوط به سیاست‌های حمایتی و یارانه‌ای است. دولت برای جلوگیری از افزایش قیمت‌ها، یارانه‌هایی برای واردات یا تولید شیرخشک اختصاص می‌دهد. اما فرآیند تخصیص این یارانه‌ها نه‌تنها زمان‌بر است، بلکه گاهی با بی‌نظمی و تصمیمات لحظه‌ای همراه می‌شود.
در برخی موارد، تخصیص ارز دولتی به شرکت‌های خاص، ایجاد رانت، و نبود نظارت کافی باعث شده که محصولاتی با یارانه دولتی وارد بازار نشوند یا با قیمت‌های نامتعارف عرضه گردند. این در حالی است که خانواده‌ها انتظار دارند یارانه‌ها مستقیماً به نفع آن‌ها عمل کند، نه در سودآوری واسطه‌ها.
روایت‌های ناقص؛ عامل تشویش افکار عمومی
متأسفانه در بسیاری از رسانه‌ها یا شبکه‌های اجتماعی، روایت‌های ناقصی از وضعیت بازار منتشر می‌شود. برخی منابع از توقف تولید یا مشکلات کارخانه‌ها صحبت می‌کنند، در حالی که کارشناسان حوزه دارو و سلامت می‌گویند بخش زیادی از مشکل، ریشه در تأخیرهای اداری و سیاست‌گذاری‌های متناقض دارد.
به‌عنوان مثال، در حالی‌که وزارت بهداشت تأکید دارد که شیرخشک کافی در انبارهای دارویی کشور وجود دارد، بسیاری از داروخانه‌ها اعلام می‌کنند که اقلام مورد نیاز را دریافت نکرده‌اند. این تناقض باعث شده تا والدین سردرگم، بین اخبار رسمی و واقعیت‌های بازار، دچار بی‌اعتمادی شوند.
پشت پرده کمبود؛ مشکل ساختاری در واردات
واردات اقلام دارویی یا شبه‌دارویی مانند شیرخشک رژیمی، وابسته به چندین نهاد از جمله وزارت بهداشت، گمرک، بانک مرکزی، سازمان غذا و دارو و شرکت‌های واردکننده است. هرگونه تأخیر یا عدم هماهنگی میان این نهادها می‌تواند به کمبودهای مقطعی منجر شود.
یکی از واردکنندگان قدیمی شیرخشک در کشور می‌گوید: «ما مجوز واردات داریم، سفارش‌ها هم انجام شده، اما مجوز ترخیص با تأخیر صادر می‌شود. از آن طرف، تخصیص ارز به تعویق افتاده و این یعنی حتی با وجود کالا در گمرک، امکان رساندن آن به داروخانه‌ها را نداریم.»
تأثیر بحران بر سلامت نوزادان
کمبود شیرخشک به‌ویژه از نوع رژیمی، می‌تواند تبعات جبران‌ناپذیری برای سلامت کودکان داشته باشد. نوزادانی که به دلیل مشکلات گوارشی یا بیماری‌های متابولیک نمی‌توانند از شیرهای معمولی استفاده کنند، در صورت تأخیر در دریافت نوع مناسب، ممکن است دچار سوءتغذیه، کاهش رشد، اختلالات سیستم ایمنی و حتی خطر مرگ شوند.
پزشکان متخصص اطفال هشدار داده‌اند که برخی خانواده‌ها به ناچار اقدام به استفاده از جایگزین‌های غیراستاندارد یا شیرهای غیرمناسب می‌کنند که این موضوع می‌تواند سلامت کودک را در بلندمدت به خطر بیندازد.
راهکارهای پیشنهادی برای خروج از بحران
کارشناسان حوزه سلامت و اقتصاد دارو پیشنهاداتی برای عبور از بحران شیرخشک مطرح کرده‌اند که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
تسریع در روند ثبت سفارش و تخصیص ارز برای واردات شیرخشک‌های رژیمی
-
اصلاح سامانه‌های توزیع و جلوگیری از انحصار در واردات و پخش
-
انتشار دقیق و شفاف اطلاعات مربوط به موجودی انبارها
-
نظارت مؤثر بر قیمت‌گذاری و عرضه در داروخانه‌ها
-
تقویت تولید داخلی شیرخشک و حمایت از شرکت‌های تولیدکننده معتبر
تجربه‌های جهانی در مقابله با بحران شیرخشک
بحران شیرخشک محدود به ایران نیست. حتی در کشورهایی مانند آمریکا نیز در سال ۲۰۲۲ میلادی بحران کمبود شیرخشک برای نوزادان، باعث نگرانی عمومی شد. اما آنچه کشورهای پیشرفته را از بحران نجات داد، شفافیت در اطلاع‌رسانی، سرعت در اقدام، و مشارکت تمام‌قد دولت برای تأمین نیازهای مردم بود.
ایران نیز می‌تواند با بهره‌گیری از این تجربه‌ها، با تمرکز بر اصلاح ساختارهای ناکارآمد، ایجاد شبکه توزیع شفاف و پاسخ‌گو، و حمایت از تولید داخلی، این بحران را مدیریت کند.
سوالات متداول
آیا تولید شیرخشک در کشور متوقف شده است؟
خیر. بخشی از شیرخشک‌ها همچنان در داخل کشور تولید می‌شوند. کمبود عمدتاً مربوط به شیرخشک‌های رژیمی و وارداتی است.
چرا شیرخشک رژیمی در بازار نیست؟
به دلیل تأخیر در ثبت سفارش، تخصیص ارز، و فرآیندهای پیچیده واردات و ترخیص، برخی اقلام شیرخشک رژیمی با تأخیر وارد بازار می‌شوند.
آیا دولت برنامه‌ای برای حل این بحران دارد؟
مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو وعده‌هایی برای تسهیل واردات و اصلاح توزیع داده‌اند، اما هنوز آثار عملی آن در بازار ملموس نیست.
استفاده از شیرخشک‌های جایگزین خطرناک است؟
بله. استفاده از محصولات غیراستاندارد یا نامناسب برای نوزادان، می‌تواند منجر به سوءتغذیه یا بیماری‌های جدی شود.
آیا امکان افزایش تولید داخلی شیرخشک وجود دارد؟
بله، در صورت حمایت دولت، تخصیص یارانه به مواد اولیه و تسهیل مجوزهای تولید، برخی شرکت‌ها قادر به افزایش ظرفیت تولید هستند.
منبع: مجله خبری نو
