نقش روایت‌گری در موکب‌های جاماندگان اربعین؛ رسانه، خادم دیگر زائران
زائرانی که مانده‌اند اما دلشان راهی شده است
با نزدیک شدن به ایام اربعین حسینی، موج معنویت و عشق به امام حسین (ع) بار دیگر کوچه‌پس‌کوچه‌های شهرهای ایران را در بر می‌گیرد. در تهران، همچون سایر شهرهای کشور، جاماندگان اربعین در تدارک برگزاری مراسم پیاده‌روی و خدمت‌رسانی به زائرانی هستند که به دلایل مختلف نتوانسته‌اند در راهپیمایی عظیم نجف تا کربلا شرکت کنند.
این آیین که در سال‌های اخیر به عنوان نمادی از ارادت مردمی و انسجام شیعی در کشور شناخته شده، حالا دیگر صرفاً یک حرکت مذهبی نیست؛ بلکه بستری شده برای تقویت همبستگی اجتماعی، خودجوشی مردمی، ارتقای فرهنگ دینی و البته ظرفیت‌سازی رسانه‌ای.
روایت‌هایی که نباید ناگفته بمانند
مسئول رسانه‌ای ستاد مردمی جاماندگان اربعین تهران در گفت‌وگویی با خبرنگار ایرنا از موکب‌داران خواسته است تا نگاه خود را فراتر از خدمت‌رسانی صرف ببینند. به گفته وی، امروز علاوه بر نذری‌پزی، ایستگاه صلواتی و پذیرایی، یک وظیفه مهم دیگر هم بر عهده موکب‌هاست؛ روایت‌گری.
روایت‌هایی از دل مردم، از اشک‌ها و شوق‌هایی که در چشمان زائران جامانده برق می‌زند، از جوانان داوطلبی که بی‌هیچ چشم‌داشتی خدمت می‌کنند، از مادری که با نان خانگی دل زائران را گرم می‌کند، از کودکانی که با پرچم یا حسین کوچک‌شان در خیابان‌های تهران می‌دوند.
این روایت‌ها اگر ثبت نشوند، اگر به رسانه راه پیدا نکنند، اگر تبدیل به سرمایه اجتماعی نشوند، بخش بزرگی از ظرفیت فرهنگی این حرکت مردمی از بین خواهد رفت.
رسانه به عنوان خادم فرهنگی
در سال‌های اخیر، رسانه‌ها به ویژه در فضای مجازی، نقش برجسته‌ای در پوشش راهپیمایی اربعین ایفا کرده‌اند. اما آنچه مغفول مانده، پوشش روایت‌های موکب‌ها و جاماندگان در داخل کشور است. ستاد مردمی جاماندگان اربعین تهران با تشکیل کمیته رسانه‌ای تلاش کرده این خلأ را پر کند. مسئولان این ستاد بر این باورند که اگر هر موکب یک روایت داشته باشد و آن را در قالب متن، عکس یا ویدئو منتشر کند، هزاران نفر دیگر را با این حرکت معنوی همراه خواهد کرد.
از این رو از موکب‌داران خواسته شده است که با همکاری خبرنگاران داوطلب، هنرمندان، مستندسازان و عکاسان، فضای موکب خود را به فضایی رسانه‌ای نیز تبدیل کنند. نه برای تبلیغ، بلکه برای تثبیت یک فرهنگ. فرهنگی که بر پایه همدلی، خدمت بی‌منت و عشق به اهل بیت شکل گرفته است.
ظرفیت فرهنگی جاماندگان
جاماندگان اربعین، برخلاف تصور برخی، بازمانده نیستند بلکه بخش مهمی از حرکت حسینی در داخل کشور محسوب می‌شوند. مراسم پیاده‌روی جاماندگان اربعین در تهران که از میدان امام حسین (ع) تا حرم عبدالعظیم حسنی (ع) برگزار می‌شود، هرساله با استقبال میلیونی مردم همراه است. این حضور گسترده مردم بیانگر تشنگی فرهنگی و معنوی جامعه برای اتصال به این جریان الهی است.
در این میان، موکب‌هایی که در مسیر برپا می‌شوند نقش مهمی در انتقال مفاهیم دینی، فرهنگ عاشورا، ایثار و وحدت ایفا می‌کنند. حضور نوجوانان، دانش‌آموزان، بازنشستگان، خانواده‌های شهدا و اقشار مختلف در موکب‌ها، گواهی است بر مردمی بودن این حرکت.
روایت‌گری، مانع تحریف
در دورانی که روایت‌ها از وقایع مذهبی و فرهنگی ممکن است با تحریف مواجه شوند، روایت‌گری دقیق، انسانی و بی‌واسطه موکب‌داران می‌تواند راهگشا باشد. این روایت‌ها، برخلاف داستان‌سازی‌ها یا تحلیل‌های سطحی رسانه‌های معاند، از دل واقعیت و با زبان مردم بیرون می‌آید. به همین دلیل، موکب‌داران روایت‌گر، حافظان حافظه جمعی یک ملت هستند.
روایت‌های صحیح می‌توانند به نسل‌های آینده منتقل شوند، فرهنگ شفاهی یک ملت را تقویت کنند و بستری برای گفت‌وگوی بین‌نسلی شوند. از همین رو، روایت اربعین دیگر فقط وظیفه خبرنگار نیست، بلکه هر خادمی با تلفن همراه خود می‌تواند راوی صادق و موثر یک حرکت تاریخی باشد.
استفاده از ظرفیت‌های رسانه‌ای محلی
ستاد مردمی جاماندگان اربعین در تهران همچنین اعلام کرده است که در تلاش برای هماهنگی با صداوسیمای استان تهران، خبرگزاری‌های رسمی، رسانه‌های دانشجویی و گروه‌های خودجوش مردمی برای پوشش رسانه‌ای این رویداد عظیم است.
برنامه‌هایی برای راه‌اندازی کانال‌های اطلاع‌رسانی و تولید محتوای ویژه در قالب‌های متنوع از جمله کلیپ، پادکست، گزارش تصویری، مصاحبه‌های مردمی و روزنگاری موکب‌ها پیش‌بینی شده است. هدف از این اقدامات، ارتقاء کیفیت رسانه‌ای پیاده‌روی جاماندگان و ثبت گسترده این رویداد در حافظه عمومی کشور است.
آموزش خبرنگاران داوطلب
یکی دیگر از رویکردهای قابل توجه ستاد مردمی جاماندگان اربعین، برگزاری کارگاه‌های آموزش خبرنگاری برای داوطلبان جوان است. این افراد، که بیشتر از میان دانشجویان، بسیجیان و فعالان فرهنگی انتخاب می‌شوند، با اصول خبرنویسی، عکاسی، گزارش‌نویسی و اخلاق رسانه آشنا می‌شوند تا بتوانند در پوشش این رویداد مهم مشارکت کنند.
آموزش این نیروها نه تنها کمک می‌کند به تولید محتوای حرفه‌ای‌تر و اثرگذارتر، بلکه به رشد سرمایه انسانی رسانه‌ای کشور نیز کمک می‌کند. این خبرنگاران داوطلب ممکن است بعدها در مسیر حرفه‌ای خبرنگاری نیز گام بردارند و تجربه رسانه‌ای خود را توسعه دهند.
موکب‌ها، رسانه‌های مردمی
با گسترش فناوری‌های ارتباطی، دیگر نیاز نیست برای نشر یک محتوا به رسانه‌های بزرگ وابسته بود. هر موکب می‌تواند با یک گوشی هوشمند و یک صفحه اجتماعی، صدای خود را به گوش هزاران نفر برساند. مسئول رسانه‌ای ستاد مردمی جاماندگان اربعین بر همین نکته تاکید دارد که امروز هر خادمی یک رسانه است.
وی تاکید کرده است: «ما از موکب‌داران می‌خواهیم که ثبت خاطرات، مصاحبه با زائران، عکس‌برداری از لحظات خاص، مستندسازی از پشت صحنه خدمت‌رسانی و انتشار آن‌ها در فضای مجازی را جدی بگیرند. این اقدام، علاوه بر مستندسازی تاریخ شفاهی اربعین، سبب الهام‌بخشی به دیگر اقشار جامعه خواهد شد.»
نگاه آینده‌نگر به روایت‌های اربعینی
مراسم جاماندگان اربعین در تهران تنها یک روز یا چند ساعت نیست. این رویداد در حقیقت تجلی یک فرهنگ است که نیاز به حفظ و انتقال به نسل‌های بعدی دارد. برای این منظور، روایت‌های رسانه‌ای باید با دقت، ظرافت و صداقت جمع‌آوری و آرشیو شوند.
در این راستا، پیشنهاد شده است تا ستاد مردمی جاماندگان اربعین با همکاری مراکز اسنادی و فرهنگی، بانک اطلاعاتی محتوای رسانه‌ای اربعین را راه‌اندازی کند. این بانک می‌تواند منبع ارزشمندی برای پژوهشگران، مستندسازان و فعالان فرهنگی باشد.
نتیجه‌گیری: روایت، امتداد خدمت
پیاده‌روی جاماندگان اربعین و موکب‌های مردمی تنها مختص ایستگاه‌های چای و غذای نذری نیست. امروز، روایت‌گری از خدمت، ایمان، اشک، لبخند و عشق به امام حسین (ع) تبدیل به بعدی مهم و ضروری از این حرکت شده است. اگر موکب‌ها بتوانند این مسئولیت را بپذیرند و آن را اجرایی کنند، بی‌تردید اربعین امسال نه تنها با شکوه، بلکه با ماندگاری رسانه‌ای نیز همراه خواهد بود.
موکب‌هایی که روایت‌گر می‌شوند، تبدیل به خاطره‌سازان یک ملت می‌گردند. خادمانی که دوربین به دست گرفته‌اند، تاریخ‌نویسان عاشورایی عصر ما هستند. این تحول فرهنگی، آغاز فصل جدیدی از خدمت در بستر رسانه است. و شاید اربعین، تنها راه رفتن تا حرم نباشد؛ بلکه روایتِ آن راه، خود زیارت است.
منبع: مجله خبری نو
