تغییر چهره شهر با قدم‌های کوچک، اهدافی بزرگ
به گزارش مجله خبری نو به نقل از همشهری، زهرا شمس احسان، رئیس کمیته اجتماعی شورای اسلامی شهر تهران، اظهار داشت که روز عصای سفید در نیمه مهرماه هر سال، فرصتی برای بازنگری در یکی از اصول بنیادی توسعه شهری است: اینکه شهر باید برای همه قابل زیست باشد. این روز فراتر از یک اقدام نمادین برای جامعه نابینایان و کم‌بینایان، نشان‌دهنده بلوغ فرهنگی و مدیریتی است. این بلوغ بر این اصل استوار است که دسترس‌پذیری یک امتیاز ویژه یا لطف اداری نیست، بلکه پایه عدالت فضایی و حقی شهروندی محسوب می‌شود. روز عصای سفید یادآور این واقعیت است که حق حرکت مستقل، یک اصل انکارناپذیر انسانی است. با وجود افزوده شدن این روز به تقویم ملی ایران، این پرسش اساسی همچنان پابرجاست که چه میزان از گفتارها به عمل تبدیل شده است.
تهران با جمعیت رسمی بیش از ۹ میلیون نفر و جمعیت شناور روزانه نزدیک به ۱۳ میلیون نفر، شهری است که در هر لحظه میلیون‌ها حرکت انسانی در آن جریان دارد؛ از عبور در پیاده‌روها گرفته تا تردد در ایستگاه‌های مترو و دسترسی به خدمات شهری و فضاهای فرهنگی. اما برای بخش قابل‌توجهی از شهروندان، این حرکت‌ها همچنان با موانع ساختاری، فیزیکی و فرهنگی همراه است. نابینایان در تهران نیازمند کمک خیرخواهانه نیستند، بلکه خواستار حق حضور برابر هستند؛ حقی که اجرای بخشی از آن وظیفه مستقیم و قانونی مدیریت شهری است.
شورای اسلامی شهر و شهرداری، به‌عنوان نهادهای تصمیم‌ساز و اجرایی، باید فراگیرسازی را یکی از شاخص‌های اصلی کیفیت مدیریت خود بدانند، همان‌طور که پاکیزگی، ایمنی یا روان‌سازی ترافیک را ارزیابی می‌کنند. اقدامات کوچک اما هدفمند می‌تواند چهره شهر را تغییر دهد. نصب مسیرهای کف‌لمسی استاندارد در پیاده‌روها، پارک‌ها و مراکز اداری، سامانه‌های هشدار صوتی هوشمند در تقاطع‌ها، اعلان‌های شنیداری دقیق در مترو و اتوبوس، و طراحی تابلوهای بریل در ساختمان‌های عمومی، از جمله مسئولیت‌هایی هستند که باید در چارچوب وظایف قانونی شهرداری اجرا شوند.
یک شهر فراگیر تنها با تجهیزات ساخته نمی‌شود، بلکه نیازمند فرهنگ شهری و رفتار جمعی است. بهترین مسیر کف‌لمسی نیز زمانی که یک موتورسیکلت روی آن پارک شود، کارایی خود را از دست می‌دهد. مدیریت شهری باید برنامه‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی خود را به‌گونه‌ای تنظیم کند که احترام به عبور و استقلال افراد نابینا به بخشی از فرهنگ عمومی تبدیل شود. آموزش رانندگان تاکسی، اتوبوس و مترو، اجرای کمپین‌های رسانه‌ای و برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کارکنان شهرداری، می‌تواند سیاست فراگیرسازی را به یک کنش روزمره تبدیل کند. تغییر واقعی زمانی رخ می‌دهد که هر راننده بداند توقف چند ثانیه‌ای در ابتدای خط عابر پیاده، امنیت یک انسان را تضمین می‌کند و هر کارمند بداند که قرار دادن میز خدمات در مسیر تردد نابینایان، مانع‌ساز است.
تهران همچنین می‌تواند از فناوری‌های نوین بهره ببرد. توسعه اپلیکیشن‌های مسیریابی ویژه برای شناسایی مسیرهای مناسب‌سازی‌شده، استفاده از هوش مصنوعی و سیستم‌های تشخیص تصویر برای توصیف محیط، و نصب کیوسک‌های خودکار گویا در ایستگاه‌های مترو و مراکز اداری، ابزارهایی هستند که می‌توانند کیفیت زندگی را بهبود بخشند.
شهر فراگیر شهری است که هیچ‌کس در آن نامرئی یا به حاشیه رانده نمی‌شود. روز عصای سفید یادآور آن است که شفافیت، روشنایی و راه‌یابی، تنها مفاهیمی مهندسی نیستند، بلکه اصول اخلاقی و حقوقی مدیریت شهری به شمار می‌روند. عدالت فضایی به معنای توزیع برابر امکانات و فرصت‌ها در شهر است و در این چارچوب، فراگیرسازی نه یک لطف، بلکه بخشی از عدالت است. تهرانِ برای تمام شهروندان، یک هدف اجرایی و قابل‌سنجش است که می‌تواند با تصمیم‌های دقیق شورا و شهرداری، از اصلاح یک معبر تا تدوین معیارهای جدید در طرح‌های عمرانی آینده، آغاز شود.
در پایان، مسئولیت ما در روز عصای سفید تنها به بیان پیام همدلی یا انتشار تصاویر حمایتی محدود نمی‌شود، بلکه نیازمند پایبندی عملی به این باور است که حق دیدن، حرکت و انتخاب برای همه شهروندان یکسان است. فراگیرسازی شهر، راهی برای بازگرداندن کرامت به زندگی شهری است؛ کرامتی که با شنیدن صدای عصا بر سنگفرش تهران و دیدن شهروندی نابینا که مستقل مسیر خود را پیدا می‌کند، معنا می‌یابد. این کرامت حقی است که باید از طریق برنامه‌ریزی، بودجه‌بندی، اجرا و پایش مستمر به رسمیت شناخته شود. تهران برای تمام شهروندان، امری امکان‌پذیر است و پرسش این است که آیا ما برای تبدیل این امکان به واقعیت آمادگی داریم؟
منبع: همشهری
