بازبینی دروس و انتخاب متون جدید در مرکز نشر دانشگاهی
به گزارش وبسایت مجله خبری نو، مرکز نشر دانشگاهی یکی از انتشارات فعال در حوزه دانشگاه است که مخاطبین آن را بیشتر دانشجویان، اساتید و نخبگان تشکیل می‌دهند. این مرکز در سال 1359 به‌همت ستاد انقلاب فرهنگی و با مدیریت نصرالله پورجوادی ایجاد شد و تا امروز در بیش از چهار دهه فعالیت خود، با همکاری برجسته‌ترین اساتید، نویسندگان و مترجمان، بیش از 2500 عنوان کتاب و میلیون‌ها جلد کتاب درسی و کمک‌درسی را منتشر کرده است.
در گفت‌وگو با امیرمسعود شهرام‌نیا، رئیس این مرکز که از اساتید و اعضای هیئت علمی دانشگاه اصفهان است، برنامه‌های در دست اقدام این مرکز، انتشار کتابهای دانشگاهی و مواردی را که با هماهنگی معاونت آموزشی وزارت علوم در حال کار است، جویا شدیم.
در شروع بحث کمی از پیشینه و سابقۀ مرکز نشر دانشگاهی در حوزه انتشار کتابهای دانشگاهی بفرمایید؟
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در 1357، با شکل‌گیری انقلاب فرهنگی و تعطیل شدن دانشگاه‌ها، کمیته ترجمه و تألیف و تصحیح کتابهای دانشگاهی در مهر 1359 از دل ستاد انقلاب فرهنگی و با هدف دعوت از استادان برای تهیۀ کتاب در رشته‌های تخصصی‌شان آغاز به کار کرد. با تصمیم ستاد انقلاب فرهنگی مبنی بر ایجاد سازمان نشر دانشگاهی در کشور و برنامه‌ریزی در جهت رشد کمی و کیفی کتابهای دانشگاهی، در اسفند همان سال، شورای‌عالی مرکز نشر دانشگاهی تشکیل شد و فعالیت کمیته اصلی که با استقبال وسیع دانشگاهیان روبه‌رو شده بود با تشکیل دهها گروه تخصصی در رشته‌های متنوع دانشگاهی آغاز شد.
مجموعه‌ای که عهده‌دار تدوین کتابهای ویراسته دانشگاهی با شیوه‌های جدید، علم روز و متناسب با فضای پس از پیروزی انقلاب اسلامی شد. مرکز نشر دانشگاهی سال‌ها، به‌عنوان زیر‌مجموعه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، متولی ترجمه، تألیف، انتشار، توزیع و فروش کتابهای درسی دانشگاهی در کشور بوده است.
انتشار بیش از 2500 عنوان کتاب طی 4 دهه فعالیت مرکز نشر دانشگاهی
این مرکز طی بیش از چهار دهه فعالیت خود، با همکاری برجسته‌ترین اساتید، نویسندگان و مترجمان در رشته‌های گوناگون دانشگاهی و حوزه‌های مختلف فکری، بیش از 2500 عنوان کتاب و میلیون‌ها جلد کتاب درسی و کمک‌درسی، و چندین مجلۀ شاخص و تأثیرگذار، واژگان و واژه‌نامه تألیف، ترجمه و منتشر کرده و همواره به تقویت زبان فارسی در جایگاه زبان علم اهتمام داشته است.
مرکز نشر دانشگاهی از اوایل دهۀ 70 زیر پوشش وزارت علوم قرار گرفت.
تسنیم: این مرکز طی سال‌های گذشته چه اقداماتی داشته است؟ ویژگی‌های خاصی که این مرکز را نسبت به سایر انتشارات دانشگاهی متمایز کرده چه بوده است؟
مرکز نشر دانشگاهی در حوزه‌های مختلف علوم و فنون، آثاری با استاندارد بالا منتشر کرده و بین دانشگاهیان، چه داخل و چه خارج از کشور، به‌عنوان یک مرکز انتشاراتی خوشنام با استانداردها، سخت‌گیری‌های ویرایشی، حرفه‌ای و علمی خاص خود شناخته می‌شود. مدیران این مرکز، از دکتر نصرالله پورجوادی بنیان‌گذار آن تا شهید طهرانچی که از مهم‌ترین و مؤثرترین مدیران این مجموعه انتشارات دانشگاهی محسوب می‌شوند، همواره سعی کرده‌اند کیفیت و استانداردهای بالای آن را حفظ کنند.
ویژگی دیگر آن این است که کمتر نویسنده یا به‌تعبیری صاحب‌قلم دانشگاهی را می‌توان پیدا کرد که با مرکز نشر کار نکرده باشد. برجسته‌ترین استادان علوم انسانی، علوم پایه و رشته‌های مختلف از دانشگاه‌های متعدد و در دوره‌های مختلف برای انتشار آثار خود با این مرکز همکاری داشته‌اند، از ابوالحسن نجفی، اسماعیل سعادت و احمد سمیعی گیلانی تا ریاضیدانان و فیزیکدانان و دیگر متخصصان برتر کشور از این جمله بودند.
نگاه وزارت علوم به مرکز نشر دانشگاهی همواره ناظر بر تنظیم‌گری، محوریت در جهت حمایت و همکاری و سیاست‌گذاری در حوزه‌های مختلف انتشار کتاب دانشگاهی بوده است که در تلاشیم این جنبه را طی سال‌های آینده پررنگ‌تر کنیم.
به‌دنبال ایفای نقش در ترویج و توسعه کتابخوانی هستیم
هر‌چند همه می‌دانیم امروزه حال کتاب خیلی خوب نیست، هم از این جهت که رقبای زیادی برای کتاب در فضای الکترونیک ایجاد شده است و هم از این جهت که شرایط بازار کاغذ و ملزومات چاپ و وضعیت نشر و توزیع کتاب خیلی خوب نیست. متأسفانه توانایی خرید کتاب خصوصاً بین مخاطبان ما که بیشتر دانشجویان و استادان و اهل علم هستند پایین آمده است، البته تلاشمان این است که ما هم ایفای نقش کنیم و کمک‌هایی داشته باشیم و با همدلی به گشوده شدن بسترها و افق‌های نو برای توسعه و ترویج کتابخوانی در کشور یاری برسانیم.
تسنیم: قرار است مرکز نشر دانشگاهی در دورۀ جدید چه رویکردها و برنامه‌هایی داشته باشد؟
دو رویکرد اصلی به‌عنوان افق پیش‌روی این مرکز، حداقل در دوره‌ای که بنده قرار است خدمتگزار مجموعه باشم، مد‌نظر است و امیدوارم بتوانیم تلاش‌های ارزشمندی در این خصوص انجام دهیم.
یکی از برنامه‌ها ورود به نسل جدید صنعت نشر است. تعبیر دانشگاه‌های نسل چهارم به‌نوعی در حوزۀ کتاب هم مصداق پیدا کرده است و شاهدیم کتاب کاغذی کم‌کم کمرنگ‌تر و کم‌مخاطب‌تر می‌شود و جای خود را به کتاب الکترونیک می‌دهد.
ورود جدی مرکز نشر دانشگاهی به نسل جدید صنعت نشر
از طرف دیگر، کتابهای هوشمند، کتابهای مبتنی بر هوش مصنوعی و کتابهای دانشگاهی اصطلاحاً تعاملی کم‌کم به بازار می‌آید و مرکز نشر دانشگاهی در تلاش است قدم‌هایی در این حوزه‌ها بردارد، این موضوع دغدغۀ خود وزارت علوم هم هست.
این روزها به‌شدت مشغول فعالیت در این زمینه هستیم تا بتوانیم یک پلت‌فرم یا سکوی قابل قبول برای خدمات‌دهی به مخاطبان دانشگاهی ایجاد کنیم تا مخاطبان از این طریق، هم کتابهای الکترونیک، تعاملی و مجلات در حوزه‌های مختلف علمی را تهیه کنند و هم سایر خدماتی را که ارائۀ آنها به عهدۀ مرکز نشر دانشگاهی است، دریافت کنند.
برنامه مرکز نشر دانشگاهی برای ایجاد یک سکوی خدماتی
در رویکرد دوم به دنبال گسترش فعالیت مرکز نشر دانشگاهی در سطح بین‌المللی هستیم. بنده در دوره‌ای که افتخار داشتم در مجموعۀ نمایشگاه‌ها یا همان خانۀ کتاب فعالیت کنم، تجربه‌های خوبی در زمینه ایجاد ارتباط بین صنعت نشر کشورمان و فضای بین‌المللی کسب کردم. متأسفانه ارتباط حوزۀ نشر دانشگاهی با فضای بین‌المللی زیاد نبوده و یا این‌دست از تجربه‌ها خیلی کمرنگ بوده است، به‌طوری‌که کمتر ناشر دانشگاهی ما موفق شده به بازارهای جهانی ورود پیدا کند.
تلاش برای حضور پررنگ در عرصه انتشارات بین‌المللی
به نظرم خیلی ضرورت دارد که بتوانیم آثار خود در حوزه‌های مختلف دانش که حرف برای گفتن داریم را در فضای بین‌المللی مطرح کنیم. اگر آثار ما ترجمه و در بستر فضای مجازی گسترش پیدا کنند قطعاً این ارتباط و تعامل بیشتر می‌شود. لذا بر گسترش این‌گونه فعالیت‌ها تأکید داریم.
در قدم بعدی به دنبال شبکه‌سازی برای ایجاد همدلی و همراهی بیشتر بین ناشران دانشگاهی هستیم. سال‌ها نوعی رقابت غیرسازنده بین حوزه‌های دولتی و خصوصی انتشارات دانشگاهی شکل گرفته و متأسفانه همچنان در وجوهی ادامه دارد.
تصور می‌کنم که ما به‌عنوان یک مجموعۀ وابسته به وزارت علوم وظیفه داریم این رقابت را به رقابتی سالم و در واقع به فضای همدلی و همراهی تبدیل کنیم. ما هم در بخش خصوصی، ناشران دانشگاهی بسیار ارزشمند و توانا با ظرفیت‌های بسیار گسترده داریم و هم در درون دانشگاه‌ها. اغلب دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی انتشارات دارند ولی مثل جزیره‌های جدا از هم عمل می‌کنند. در بخش خصوصی، انجمن ناشران دانشگاهی انسجام و همدلی مجموعه‌ها را تقویت کرده ولی بخش دولتی حالت جزیره مانند دارد که باید به انسجام آن کمک کنیم.
برای ایجاد رقابت سالم بین ناشران دولتی و خصوصی دانشگاهی کمک می‌کنیم
تصورمان این است که می‌توانیم حلقۀ ارتباطی خوبی بین این مجموعه‌ها باشیم. لذا تلاش می‌کنیم با ایفای نقش مفید در این زمینه، ارتباط، همدلی و انسجام بین ناشران دانشگاهی را گسترش دهیم و یک نوع تقسیم کار در این زمینه ایجاد کنیم. مثلاً در برخی از حوزه‌ها شاید بخش دولتی بهتر بتواند فعالیت و کمک کند، مانند حوزۀ معرفی کتاب یا ارتباط گرفتن با مراکز دانشگاهی یا انتشار آثار فاخر که هزینه‌بر است و ممکن است بخش خصوصی دیرتر ورود کند و بخش دولتی بهتر بتواند وارد این عرصه شود. در بعضی از حوزه‌ها نیز بخش خصوصی می‌تواند تواناتر، چابک‌تر و سریع‌تر عمل کند، مثلاً توان توزیع بیشتری دارد و زبان نسل جدید را بهتر می‌فهمد.
لذا همکاری و تعامل این دو بخش با یکدیگر به حوزۀ نشر کمک می‌کند. امیدواریم با همکاری تشکل‌های صنفی دانشگاهی و مجموعۀ ناشران دولتی این فضا را جلو ببریم. چون بنده با دوستان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم آشنایی دارم، معاونت فرهنگی این وزارتخانه هم به ما در این زمینه کمک می‌کند.
در نظر داریم اقدامات دیگری را هم در آینده دنبال کنیم. یکی از این اقدامات، بحث گرنت و حمایت از ترجمه و انتشار آثار آکادمیک ایران در بازارهای بین‌المللی است. حضور در مناسبت‌ها و رویدادهای خارجی را مد‌نظر قرار می‌دهیم. حضور در نمایشگاه کتاب سلیمانیه با ارائۀ آثار اخیراً رقم خورد و در نظر داریم این دست اتفاقات پررنگ‌تر شود. ان‌شاءالله بتوانیم ارتباطات خارجی خود را بیشتر کنیم. این موارد افق‌هایی است که پیش رو داریم و به سمت آنها حرکت می‌کنیم.
البته مسیرهای خوبی که از قبل پیموده شده، مثل تولید و نشر آثار ارزشمند و فاخر، ادامه خواهد داشت. در برخی از فعالیت‌ها نیز وقفه به وجود آمده که به دنبال از سرگیری آنها هستیم. مرکز نشر دانشگاهی تا چند سال پیش حدود 19 مجلۀ آکادمیک و بسیار ارزشمند به زبان‌های مختلف داشته که برخی در مراکز مختلف شرق‌شناسی دنیا شناخته شده هستند. این مجله‌ها از غنای بسیار بالایی برخوردار بودند اما به دلایل متعدد تعطیل شدند که درصدد هستیم در دورۀ جدید همه، یا اگر نتوانستیم تعدادی از آنها را احیا و فعال کنیم و این گسستی را که به وجود آمده جبران کنیم.
تسنیم: مرکز نشر دانشگاهی سال گذشته چه تعداد کتاب منتشر کرده است؟
مرکز نشر دانشگاهی در یک سال گذشته و به‌ویژه در ماههای اخیر 54 عنوان کتاب چاپ اول و بیش از 300 عنوان کتاب تجدید چاپی منتشر کرده است. بخش اعظم مؤلفان و مترجمان همکار مرکز نشر دانشگاهی استادان شاخص و اعضای هیئت علمی و مدرسان دانشگاه‌ها هستند، و انتشار کتابهای دانشگاهی اقتضا می‌کند که تولید‌کنندگان آثار هم برآمده از فضای آکادمیک، علمی و دانشگاهی باشند.
انتشار 54 کتاب چاپ اول طی ماههای اخیر از سوی نشر دانشگاهی
تسنیم: تدوین متون بازنگری‌شده با حمایت معاونت آموزشی وزارت علوم به کجا رسید؟
بازبینی سرفصل‌های دروس و انتخاب متون جدید در مرکز نشر دانشگاهی ادامه دارد.
در نظر داریم اقدامات دیگری را هم در آینده دنبال کنیم. مثل تولید و نشر آثار ارزشمند و فاخر، ادامه خواهد داشت. در برخی از فعالیت‌ها نیز وقفه به وجود آمده که به دنبال از سرگیری آنها هستیم. مرکز نشر دانشگاهی تا چند سال پیش حدود 19 مجلۀ آکادمیک و بسیار ارزشمند به زبان‌های مختلف داشته که برخی در مراکز مختلف شرق‌شناسی دنیا شناخته شده هستند. این مجله‌ها از غنای بسیار بالایی برخوردار بودند اما به دلایل متعدد تعطیل شدند که درصدد هستیم در دورۀ جدید همه، یا اگر نتوانستیم تعدادی از آنها را احیا و فعال کنیم و این گسستی را که به وجود آمده جبران کنیم.
منبع: تسنیم
